Mawa Madui (11)

Olih: Ketut Sugiartha

Gagambaran Manik Sudra

Putu madadugan ulesné Evi suba ngorta tekén Pak Dé unduk pikobetné. Ia marasa nyelsel suba nyatuang unduké totonan tekén Evi. Jani ia gelunina tekén pamanné. Sinah ia lakar takonina. Biasané tusing taén Pak Dé Tanggu ngaukin ia apang teka padidi ka balé bengong.

Hawané sada panes, ngaé ongkeb. Cara lakar ujan nanging langité kedas. Bintangé pada pakejapjap. Tusing ada gulem. Masan endang durinan ené ngaé anaké pada tusing nau. Anginé cara kélangan bayu, don-donan tusing makrisikan buka sedeng leplep sirepné.

Pak Dé negak masila, nyadahang awakné ané mokoh di silih tunggil adegan balé bengong. Nganggon kamen macorak kotak-kotak lan baju kaos selem ia ngenah tenget. Tuah andus roko ané pesu uli song cunguhné lan limané ané menek-tuun ané nyiriang ia tusing ja bedogol. Di maluné ada asbak kayu maukir pagaén nak Bali. Di sampingné ada masi gelas tegeh makatik misi yéh putih. Lantas di bucu, di samping adegan ané besikan ada ubad legu ané malepuk andusné.

Putu adéng-adéng negak di malun pamanné disubané nyapa aji panganjali. Ia nguntul buka suba nawang lakar wélanga.

“Kénkén péléngané to?” munyin Pak Dé mataeb ngaé Putu tusin bani matolihan.

“Metatu,” ia masaut bawak.

“Suud majaguran?”

Putu mendep, tusing nyidaang nyautin patakon pamanné. Ada kenehné ngmauk nanging pinehina tusing ja ada gunané. Pamanné pastika suba nawang unduké ané lakar sedseda. Pamuputné ia jujur nuturang makejang.

“Suba tawang jani?” Pak Dé masaut sinted. “Jakarta tusing ja patuh cara désan Putuné.” Ia ngisep rokoné lantas nglepusang andusné. “Di désa Putu mirib jejehina tekén timpal-timpalé mapan taén malajah silat. Kéwala dini, eda pesan ngéndah. Bisa adané dogén ané mulih.”

Putu caket.

“To aget batas metatu,” Pak Dé ngimbuhin. “Yén Putu mati di jalané, kakeneh baan Putu kénkén carané Pak Dé ngorahang teken reraman Putuné jumah?”

Petengé nadaksara dadi sepi jampi. Tusing ada munyin telepisi madingehan uli ruang kulawarga ané majoh tuah pitung meter padahal nu selidan. Tuah munyin jangkrik ajak balang ané ngaraménin uli entik-entikan di samping balé bengongé.

“Sinah lakar pada melihang Pak Dé, ngadén Pak Dé tusing renga tekén keponakan.”

“Ampura tiang Pak Dé,” Putu ngidih pelih, nyelselin paukudan.

“Putu suba kelih,” Pak Dé tusing ngrunguang munyin Putu. “Pantesné Putu ngmaang conto tekén adiné. Sing ja ngédéngang solah ané tidong-tidong. Mapi-mapi ririh kéwala pamuputné ngaé rerama lek.”

Panes atiné Putu ningehang munyin pamanné. Tangkahné karasa bek. Nanging ia tusing nyidaang ngudiang. Ia mamenol dogén kala pamanné terus mesuang munyi nglémékin déwékné. Tusing madaya ia yéning pamanné ané tusing pati pesu munyi lakar ngomélin déwékné buka kéto. Rasané luungan yén ia tempélénga katimbang omélina cara anak luh.

Jengah sajan kenehné. Rasané tusing ada jelékan tekén sakit ati? Putu marasa tusing nyidaang naanang. Petengé magaang banban ngaé rasa sekelné matumpuk-tumpuk di tangkahné. Baat sajan rasaanga. Tusing nyidaang ia ngidemang paningalan nang aketélan. Ada kenehné magedi, makalah uli umahné Pak Dé.

Sakéwala kenehné nenga-nenga. Ia bimbang, inget tekén adi misanné. Sinah ia lakar kélangan. Sasukat ia nongos di Jakarta Darsana leket sajan ajak déwékné. Cara orahanga tekén Bu Man, sasukat ada Putu solahné sanget masalin. Ia tusing nu kasil tur males. Ia jani malah jemet malajah lan tusing nu matatagihan ané tuara-tuara. Nanging Putu marasa tusing nau buin nongos di umah pamanné.

Ada makudang alamat timpalné di Jakarta ané sepela di dompétné. Nanging tusing ada kenehné lakar makisid ka silih tunggil umah timpalné. Ia tusing ja lakar meratin timpalné aji pikobet ané tegena. Ia lakar mautsaha nabdab idupné padidi.

Ia percaya lakar nepukin pajalan ané aptianga. Cerik-ceriké di pelabuhan dogén nyidaang ngasilang pipis uli nglangi, kéto masi tukang ngamén ané pepes tepukina di duur bis kota ané tumpangina. Ngudiang déwéké tusing nyidaang nyalanin idup padidi? Jengah atiné ngelah awak siteng, ngelah lima ngelah batis ané paripurna yéning kanti makenta di kota ané orahanga tongos aluh ngalih pipis.

Sayan peteng sayan ngedénang bayuné. Tusing baanga buin kenehné nenga-nenga. Ia nyemak kertas lan pulpén. Ia nyurat besen katuju tekén pamanné apang tusing répot ngalih paukudané mapan ia magedi ulian kenehné padidi. Suraté ento jelap pejanga di duur mejané tan paamplop, mapangapti apang lantas tepukina tekén nyén ja ané macelep simalu ka kamarné.

Jam telu daslemahé ia pesu uli kamarné. Kahanané nu sepi, sinah makejang nu lelplep sirepné. Adéng-adéng ia majalan ka malu lantas mongkod pintu pagaré ané matageh duang méter. Aluh baana ngliwatin pintu pagar ané malakar aji besi ento. Ngandong tas di tunduné ia majalan di sisin margané ané nu suung. Mara majalan sawatara séket meter sagét ada bajaj liwat. Montor ané maroda telu mesib bémo ento laut marérén di samping Putu.

“Lakar kija, Bang?” sopirné matakon.

Putu kituk-kituk sinambi masaut, “Tiang lakar majalan gén.”

Bajaj ngejohin Putu. Nu suung mangmung kahanané. Tusing ada buin tepukina anak liwat yadian suba kanti ajam makeloné ia majalan. Tuah koosan munyin trek ané liwat di jalan tol madingehan sawat.

Ia terus nindakang batis nuutin kenehné padidi. Teked di jalan masepak ia majujuk akejep, minehin jalan ané cén lakar entasin. Disubané macelep ka silih tunggil gang dapetanga déwékné liwat di malun masjid. Ada makudang jalema tepukina teka lakar sembahyang subuh.

Tondén joh ngalahin masjid sagét ada wihara majujuk di maluné. Tusing sanget ngrambang ia laut nutugang pajalan. Kanti lantas ia majujuk bengong di malun wangunan geréja. Nguda dadi marérod tempat suci di wewidangan ené? Kéto ia matakon di kenehné.

Aslédéran Putu marasa sangsaya, sing nyén déwéké sedeng ngipi? Ia marasa sakit kala ngaplakin pipiné. Ento makaciri ia tusing ja sedeng ngipi. Sakéwala ia marasa tawah. Nyén ya nguduhang déwéké teka ka tongos buka kéné? Ida Bataraké?

Yéning mula batarané swéca nguda dadi idéwék uduhanga ka tongos ané suung mangmung buka kéné? Tusing sajan ada jalema maclapatan. Eda ja jalema cicing dogén tusing ada ngenah liwat.

Marasa kenyel, pamuputné ia negak di léneng keramik di sisin pintu pekarangan geréjané. Ia nyadahang tunduné ka témbok tur najuhang batisné makadua. Tusing makelo paningalané lantas rasaanga baat. Tusing ngrambang legu ané ngutgut kulitné depanga paukudané makeplek kasiam damuh daslemahé.

Suba galang tanah dugas ia ngedatang mata. Anak muani majaeg éndép tur makulit sada selem dapetanga suba majujuk bengong di maluné. Tondén ja tua sajan anaké muani ento. Mirib ada sawatara séket tiban tuuhné.

“Sira ragané?” matakon anaké muani totonan, munyiné medok. Putu ngadébras majujuk.

“Bapak nak Jawa?” Putu mabalik matakon?

“Ragané tondén nyautin patakon tiang,” anaké totonan ngingetin.

“Tiang Putu, uli Bali.”

“Lakar kija? Ngudiang dini sirep?”

Anaké muani ento nlektekang Putu uli tanggun bokné kanti ka jerijijn batisné.

“Tiang lakar ka umah timpalé, nanging ten tawang tiang tongosné,” Putu masaut tusing jujur.

Marasa sangsaya anak muani di maluné buin nlektekang Putu.

“Adi semengan sajan?”

Putu nawang yéning tusing ada gunané ngmauk. Ia lantas ngorahang men benehné apa tatujoné luas semengan buka kéto.

Buin anaké muani ento mandrengin déwékné, buka sedeng mineh-minehin apa nak teruna di maluné nyandang percayain. Putu nawang, di kota gedé buka Jakarta tusing ja aluh ngaé anak percaya. Nanging, yén apa kadén makada, anak muani ento lantas ngomong sinambi nujuhang umah di samping geréjané.

“To umah tiangé.”

Umah ané tujuhanga ngenah cara toko di maluné. Sakéwala mapan nu mauneb tusing nyidaang Putu mastiang apa ané adepa di tokoné ento.

“Lan, jumahan ngorta sambil ngopi,” Putu ajakina singgah.

Putu nampokang rasa kimudné tur nutug anak muani ané majalan di maluné. Mentas di natah di samping séméré Putu nepukin ada anak luh nlektekang gobané.

“Bun, ené Putu uli Bali,” anak muani ané tutuga nerangang. Anak luhé totonan, ané tusing ja lénan tekén somahné, manggutan tur makenyem soméh ngorahin Putu negak di ruang tamu.

“Ampura, tongosé cara kapal kampih,” kéto ia ngaraos.

“Niki sampun becik,” Putu masaut.

“Adan tiangé Johanés. Pisagané pada ngauikin tiang Anés.”

Umah ané mara celepina tekén Putu ngenah saderana sakéwala tusing ja cara kapal kampih buka sambata tekén somah Pak Anés ibusan. Ruang tamuné tusing linggah nanging apik baana mreténin. Ada makudang potrékan magantung di temboké ané macét kuning. Ada potrékan Pak Anés ajak somahné. Di beténé ada potrékan anak luh bajang ajak anak muani mara menék teruna.

“Ento pianak tiang,” Pak Anés nelatarang dugas Putu nlektekang potrékané makadua. “Ané luh kelihan, jani suba kelas satu SMA, nongos ajak dadongné di Yogya. Ané muani, adiné, mara kelas dua SMP.”

Soléh rasaanga tekén Putu. Benehné ia ngenalang déwékné malunan nanging ené mabading. Putu anggut-anggut ningehang raos Pak Anés. Ia marasa demen mapan ento nyiriang Pak Anés percaya tekén paukudané. Buin jahané somahné Pak Anés sagét suba ngaba nampan misi duang cangkir kopi kebus.

“Kanggoang kopi dogén,” kéto Bu Anés ngaraos sambilanga nyacarang cangkir kopiné, acangkir di maluné Putu lan acangkir di maluné Pak Anés.

“Suksma, Bu. Semengan tiang suba ngrépotin.”

“Ah, tuah yéh dogén.”

Putu engsap yéning tasné nu magantung di tunduné. Adéng-adéng tuunanga tasné satondén nglanturang ngaraos.

“Tiang té ka Jakarta ulian ada pikobet,” Putu ngawit nuturang unduk déwékné. Unduk bapané ané maksa paukudané apang nongos jumah pamanné. Sakéwala mapan tusing nyidaang natakin munyin pamanné ané sanget sajan nyakitin kenehné, ia lantas magedi uli umah pamanné kanti lantas kacunduk ajak Pak Anés.

Pak Anes kéto masih Bu Anés engsek ningehang.

“Inem kopiné malu,” Pak Anés ngorahin Putu.

Putu nyemak cangkir di maluné, penékanga laut inema isiné agerosan. Ada rasa anget ngarayang ka tangkah lan basangné.

“Di Bali, dija Putu ngoyong?” Bu Anés matakon.

“Di Tabanan.”

“Béh sing ja joh uli umah matuan tiang,” Pak Anés masaut.

“Bu Anés uli dija?”

“Jembrana.”

Putu buin nginem kopiné.

“Putu,” Pak Anés ngaraos adéng-adéng. “Yén dadi idih, melahan Putu mulih ka tongos pamanné. Sinah ia jani paling mapan Putu magedi tusing matari.”

Putu kituk-kituk. “Tiang suba mabesen di suraté apang ia tusing ngalih tiang, tusing ngrambang tiang ané suba ngaé ia répot. Tiang lakar ngalih pangupajiwa padidi.”

Pak Anés ngunjal angkihan. Bu Anés marasa angen ningehang.

“Terus gaé apa lakar jemak Putu?”

“Gaé apa dogén lakar jemak tiang.”

“Lamun kéto dini dogén suba ngoyong malu.”

“Suksma Pak, Bu. Sinah tiang lakar ngrépotin kulawarga deriki. Yén wéntén gaé deriki depang suba tiang nyemak.”

“Da ngraos kéto, Putu,” masaut Bu Anés. “Ibu demen yén Putu nyak ngoyong dini apang ada ajaka tekén André, nak cerik Ibu.”

“Ada gaé ané lakar baang Pak, kéwala rasané sing pantes jemak Putu.”

“Gaé napi, Pak?”

“Pak ngelah béngkél.”

“Béngkél montor?” semuné Putu masriak galang.

Pak Anés manggutan.

“Kabenengan tiang demen ngutak-atik montor.”

“Béh, liman pragina lakar adokang di béngkél? Sing padalem limané?”

Putu kituk-kituk. “Masi tiang suba sing ngigel buin.”

“Da ngraos kéto, Putu. Pragina tusing ja lakar taén ngutang gaginané.”

Putu maplengek, tusing madaya yéning ané ngaraos buka kéto Pak Anés, anak muani saderana ané sadina-dina ngundukang béngkél.

“Nanging yén Putu mula demen lautang suba. Pak sing luung kenehé yén Putu magaé ulian maksa déwék.”

“Ten, Pak. Tiang suba biasa nyemak gagaén kasar. Di désa, tiang biasa numbeg di carik. Pak mirib suba nawang yéning praginané di Bali liu masi ané nyemak gaé mamacul. Semegan matekap di carik kéwala petengné sagét ngigel di duur panggungé.” (masambung….)


Ketut Sugiartha
embas ring Baturiti, Tabanan, 9 November 1956. Kakawiannyané ring basa Indonésia sampun kawédar ring Bali Post, Bernas, Detektif & Romantika, Kartini, Media Hindu, Nova, Sarinah, Selecta, Senang, Simponi, Sinar Harapan, Suara Karya, Suara Pembaruan miwah média sané lianan. Pensiunan sinalih tunggil BUMN ring Jakarta puniki mangkin meneng ring Banjar Beringkit, Belayu, Tabanan.

No comments