Mawa Madui (11)
Olih: Ketut Sugiartha
![]() |
Gagambaran Manik Sudra |
Putu
madadugan ulesné Evi suba ngorta tekén Pak Dé unduk pikobetné. Ia marasa
nyelsel suba nyatuang unduké totonan tekén Evi. Jani ia gelunina tekén pamanné.
Sinah ia lakar takonina. Biasané tusing taén Pak Dé Tanggu ngaukin ia apang
teka padidi ka balé bengong.
Hawané
sada panes, ngaé ongkeb. Cara lakar ujan nanging langité kedas. Bintangé pada
pakejapjap. Tusing ada gulem. Masan endang durinan ené ngaé anaké pada tusing
nau. Anginé cara kélangan bayu, don-donan tusing makrisikan buka sedeng leplep
sirepné.
Pak
Dé negak masila, nyadahang awakné ané mokoh di silih tunggil adegan balé
bengong. Nganggon kamen macorak kotak-kotak lan baju kaos selem ia ngenah
tenget. Tuah andus roko ané pesu uli song cunguhné lan limané ané menek-tuun
ané nyiriang ia tusing ja bedogol. Di maluné ada asbak kayu maukir pagaén nak
Bali. Di sampingné ada masi gelas tegeh makatik misi yéh putih. Lantas di bucu,
di samping adegan ané besikan ada ubad legu ané malepuk andusné.
Putu
adéng-adéng negak di malun pamanné disubané nyapa aji panganjali. Ia nguntul
buka suba nawang lakar wélanga.
“Kénkén
péléngané to?” munyin Pak Dé mataeb ngaé Putu tusin bani matolihan.
“Metatu,”
ia masaut bawak.
“Suud
majaguran?”
Putu
mendep, tusing nyidaang nyautin patakon pamanné. Ada kenehné ngmauk nanging
pinehina tusing ja ada gunané. Pamanné pastika suba nawang unduké ané lakar
sedseda. Pamuputné ia jujur nuturang makejang.
“Suba
tawang jani?” Pak Dé masaut sinted. “Jakarta tusing ja patuh cara désan
Putuné.” Ia ngisep rokoné lantas nglepusang andusné. “Di désa Putu mirib
jejehina tekén timpal-timpalé mapan taén malajah silat. Kéwala dini, eda pesan
ngéndah. Bisa adané dogén ané mulih.”
Putu
caket.
“To
aget batas metatu,” Pak Dé ngimbuhin. “Yén Putu mati di jalané, kakeneh baan
Putu kénkén carané Pak Dé ngorahang teken reraman Putuné jumah?”
Petengé
nadaksara dadi sepi jampi. Tusing ada munyin telepisi madingehan uli ruang
kulawarga ané majoh tuah pitung meter padahal nu selidan. Tuah munyin jangkrik
ajak balang ané ngaraménin uli entik-entikan di samping balé bengongé.
“Sinah
lakar pada melihang Pak Dé, ngadén Pak Dé tusing renga tekén keponakan.”
“Ampura
tiang Pak Dé,” Putu ngidih pelih, nyelselin paukudan.
“Putu
suba kelih,” Pak Dé tusing ngrunguang munyin Putu. “Pantesné Putu ngmaang conto
tekén adiné. Sing ja ngédéngang solah ané tidong-tidong. Mapi-mapi ririh kéwala
pamuputné ngaé rerama lek.”
Panes
atiné Putu ningehang munyin pamanné. Tangkahné karasa bek. Nanging ia tusing
nyidaang ngudiang. Ia mamenol dogén kala pamanné terus mesuang munyi nglémékin
déwékné. Tusing madaya ia yéning pamanné ané tusing pati pesu munyi lakar
ngomélin déwékné buka kéto. Rasané luungan yén ia tempélénga katimbang omélina
cara anak luh.
Jengah
sajan kenehné. Rasané tusing ada jelékan tekén sakit ati? Putu marasa tusing
nyidaang naanang. Petengé magaang banban ngaé rasa sekelné matumpuk-tumpuk di
tangkahné. Baat sajan rasaanga. Tusing nyidaang ia ngidemang paningalan nang
aketélan. Ada kenehné magedi, makalah uli umahné Pak Dé.
Sakéwala
kenehné nenga-nenga. Ia bimbang, inget tekén adi misanné. Sinah ia lakar
kélangan. Sasukat ia nongos di Jakarta Darsana leket sajan ajak déwékné. Cara
orahanga tekén Bu Man, sasukat ada Putu solahné sanget masalin. Ia tusing nu
kasil tur males. Ia jani malah jemet malajah lan tusing nu matatagihan ané
tuara-tuara. Nanging Putu marasa tusing nau buin nongos di umah pamanné.
Ada
makudang alamat timpalné di Jakarta ané sepela di dompétné. Nanging tusing ada
kenehné lakar makisid ka silih tunggil umah timpalné. Ia tusing ja lakar
meratin timpalné aji pikobet ané tegena. Ia lakar mautsaha nabdab idupné
padidi.
Ia
percaya lakar nepukin pajalan ané aptianga. Cerik-ceriké di pelabuhan dogén
nyidaang ngasilang pipis uli nglangi, kéto masi tukang ngamén ané pepes
tepukina di duur bis kota ané tumpangina. Ngudiang déwéké tusing nyidaang
nyalanin idup padidi? Jengah atiné ngelah awak siteng, ngelah lima ngelah batis
ané paripurna yéning kanti makenta di kota ané orahanga tongos aluh ngalih
pipis.
Sayan
peteng sayan ngedénang bayuné. Tusing baanga buin kenehné nenga-nenga. Ia
nyemak kertas lan pulpén. Ia nyurat besen katuju tekén pamanné apang tusing
répot ngalih paukudané mapan ia magedi ulian kenehné padidi. Suraté ento jelap
pejanga di duur mejané tan paamplop, mapangapti apang lantas tepukina tekén
nyén ja ané macelep simalu ka kamarné.
Jam
telu daslemahé ia pesu uli kamarné. Kahanané nu sepi, sinah makejang nu lelplep
sirepné. Adéng-adéng ia majalan ka malu lantas mongkod pintu pagaré ané matageh
duang méter. Aluh baana ngliwatin pintu pagar ané malakar aji besi ento.
Ngandong tas di tunduné ia majalan di sisin margané ané nu suung. Mara majalan
sawatara séket meter sagét ada bajaj liwat. Montor ané maroda telu mesib bémo
ento laut marérén di samping Putu.
“Lakar
kija, Bang?” sopirné matakon.
Putu
kituk-kituk sinambi masaut, “Tiang lakar majalan gén.”
Bajaj
ngejohin Putu. Nu suung mangmung kahanané. Tusing ada buin tepukina anak liwat
yadian suba kanti ajam makeloné ia majalan. Tuah koosan munyin trek ané liwat
di jalan tol madingehan sawat.
Ia
terus nindakang batis nuutin kenehné padidi. Teked di jalan masepak ia majujuk
akejep, minehin jalan ané cén lakar entasin. Disubané macelep ka silih tunggil
gang dapetanga déwékné liwat di malun masjid. Ada makudang jalema tepukina teka
lakar sembahyang subuh.
Tondén
joh ngalahin masjid sagét ada wihara majujuk di maluné. Tusing sanget ngrambang
ia laut nutugang pajalan. Kanti lantas ia majujuk bengong di malun wangunan
geréja. Nguda dadi marérod tempat suci di wewidangan ené? Kéto ia matakon di
kenehné.
Aslédéran
Putu marasa sangsaya, sing nyén déwéké sedeng ngipi? Ia marasa sakit kala
ngaplakin pipiné. Ento makaciri ia tusing ja sedeng ngipi. Sakéwala ia marasa
tawah. Nyén ya nguduhang déwéké teka ka tongos buka kéné? Ida Bataraké?
Yéning
mula batarané swéca nguda dadi idéwék uduhanga ka tongos ané suung mangmung
buka kéné? Tusing sajan ada jalema maclapatan. Eda ja jalema cicing dogén tusing
ada ngenah liwat.
Marasa
kenyel, pamuputné ia negak di léneng keramik di sisin pintu pekarangan
geréjané. Ia nyadahang tunduné ka témbok tur najuhang batisné makadua. Tusing
makelo paningalané lantas rasaanga baat. Tusing ngrambang legu ané ngutgut
kulitné depanga paukudané makeplek kasiam damuh daslemahé.
Suba
galang tanah dugas ia ngedatang mata. Anak muani majaeg éndép tur makulit sada
selem dapetanga suba majujuk bengong di maluné. Tondén ja tua sajan anaké muani
ento. Mirib ada sawatara séket tiban tuuhné.
“Sira
ragané?” matakon anaké muani totonan, munyiné medok. Putu ngadébras majujuk.
“Bapak
nak Jawa?” Putu mabalik matakon?
“Ragané
tondén nyautin patakon tiang,” anaké totonan ngingetin.
“Tiang
Putu, uli Bali.”
“Lakar
kija? Ngudiang dini sirep?”
Anaké
muani ento nlektekang Putu uli tanggun bokné kanti ka jerijijn batisné.
“Tiang
lakar ka umah timpalé, nanging ten tawang tiang tongosné,” Putu masaut tusing
jujur.
Marasa
sangsaya anak muani di maluné buin nlektekang Putu.
“Adi
semengan sajan?”
Putu
nawang yéning tusing ada gunané ngmauk. Ia lantas ngorahang men benehné apa
tatujoné luas semengan buka kéto.
Buin
anaké muani ento mandrengin déwékné, buka sedeng mineh-minehin apa nak teruna
di maluné nyandang percayain. Putu nawang, di kota gedé buka Jakarta tusing ja
aluh ngaé anak percaya. Nanging, yén apa kadén makada, anak muani ento lantas
ngomong sinambi nujuhang umah di samping geréjané.
“To
umah tiangé.”
Umah
ané tujuhanga ngenah cara toko di maluné. Sakéwala mapan nu mauneb tusing
nyidaang Putu mastiang apa ané adepa di tokoné ento.
“Lan,
jumahan ngorta sambil ngopi,” Putu ajakina singgah.
Putu
nampokang rasa kimudné tur nutug anak muani ané majalan di maluné. Mentas di
natah di samping séméré Putu nepukin ada anak luh nlektekang gobané.
“Bun,
ené Putu uli Bali,” anak muani ané tutuga nerangang. Anak luhé totonan, ané
tusing ja lénan tekén somahné, manggutan tur makenyem soméh ngorahin Putu negak
di ruang tamu.
“Ampura,
tongosé cara kapal kampih,” kéto ia ngaraos.
“Niki
sampun becik,” Putu masaut.
“Adan
tiangé Johanés. Pisagané pada ngauikin tiang Anés.”
Umah
ané mara celepina tekén Putu ngenah saderana sakéwala tusing ja cara kapal
kampih buka sambata tekén somah Pak Anés ibusan. Ruang tamuné tusing linggah
nanging apik baana mreténin. Ada makudang potrékan magantung di temboké ané
macét kuning. Ada potrékan Pak Anés ajak somahné. Di beténé ada potrékan anak
luh bajang ajak anak muani mara menék teruna.
“Ento
pianak tiang,” Pak Anés nelatarang dugas Putu nlektekang potrékané makadua.
“Ané luh kelihan, jani suba kelas satu SMA, nongos ajak dadongné di Yogya. Ané
muani, adiné, mara kelas dua SMP.”
Soléh
rasaanga tekén Putu. Benehné ia ngenalang déwékné malunan nanging ené mabading.
Putu anggut-anggut ningehang raos Pak Anés. Ia marasa demen mapan ento nyiriang
Pak Anés percaya tekén paukudané. Buin jahané somahné Pak Anés sagét suba ngaba
nampan misi duang cangkir kopi kebus.
“Kanggoang
kopi dogén,” kéto Bu Anés ngaraos sambilanga nyacarang cangkir kopiné, acangkir
di maluné Putu lan acangkir di maluné Pak Anés.
“Suksma,
Bu. Semengan tiang suba ngrépotin.”
“Ah,
tuah yéh dogén.”
Putu
engsap yéning tasné nu magantung di tunduné. Adéng-adéng tuunanga tasné
satondén nglanturang ngaraos.
“Tiang
té ka Jakarta ulian ada pikobet,” Putu ngawit nuturang unduk déwékné. Unduk
bapané ané maksa paukudané apang nongos jumah pamanné. Sakéwala mapan tusing
nyidaang natakin munyin pamanné ané sanget sajan nyakitin kenehné, ia lantas
magedi uli umah pamanné kanti lantas kacunduk ajak Pak Anés.
Pak
Anes kéto masih Bu Anés engsek ningehang.
“Inem
kopiné malu,” Pak Anés ngorahin Putu.
Putu
nyemak cangkir di maluné, penékanga laut inema isiné agerosan. Ada rasa anget
ngarayang ka tangkah lan basangné.
“Di
Bali, dija Putu ngoyong?” Bu Anés matakon.
“Di
Tabanan.”
“Béh
sing ja joh uli umah matuan tiang,” Pak Anés masaut.
“Bu
Anés uli dija?”
“Jembrana.”
Putu
buin nginem kopiné.
“Putu,”
Pak Anés ngaraos adéng-adéng. “Yén dadi idih, melahan Putu mulih ka tongos
pamanné. Sinah ia jani paling mapan Putu magedi tusing matari.”
Putu
kituk-kituk. “Tiang suba mabesen di suraté apang ia tusing ngalih tiang, tusing
ngrambang tiang ané suba ngaé ia répot. Tiang lakar ngalih pangupajiwa padidi.”
Pak
Anés ngunjal angkihan. Bu Anés marasa angen ningehang.
“Terus
gaé apa lakar jemak Putu?”
“Gaé
apa dogén lakar jemak tiang.”
“Lamun
kéto dini dogén suba ngoyong malu.”
“Suksma
Pak, Bu. Sinah tiang lakar ngrépotin kulawarga deriki. Yén wéntén gaé deriki
depang suba tiang nyemak.”
“Da
ngraos kéto, Putu,” masaut Bu Anés. “Ibu demen yén Putu nyak ngoyong dini apang
ada ajaka tekén André, nak cerik Ibu.”
“Ada
gaé ané lakar baang Pak, kéwala rasané sing pantes jemak Putu.”
“Gaé
napi, Pak?”
“Pak
ngelah béngkél.”
“Béngkél
montor?” semuné Putu masriak galang.
Pak
Anés manggutan.
“Kabenengan
tiang demen ngutak-atik montor.”
“Béh,
liman pragina lakar adokang di béngkél? Sing padalem limané?”
Putu
kituk-kituk. “Masi tiang suba sing ngigel buin.”
“Da
ngraos kéto, Putu. Pragina tusing ja lakar taén ngutang gaginané.”
Putu
maplengek, tusing madaya yéning ané ngaraos buka kéto Pak Anés, anak muani
saderana ané sadina-dina ngundukang béngkél.
“Nanging yén Putu mula demen lautang suba. Pak sing luung kenehé yén Putu magaé ulian maksa déwék.”
“Ten, Pak. Tiang suba biasa nyemak gagaén kasar. Di désa, tiang biasa numbeg di carik. Pak mirib suba nawang yéning praginané di Bali liu masi ané nyemak gaé mamacul. Semegan matekap di carik kéwala petengné sagét ngigel di duur panggungé.” (masambung….)
No comments