Siaté di Selat Bali

Olih: I Gdé Dharna

Potrekan I Putu Supartika

Pangawit bulan April 1946, rombongan pejuangé uli Negara ané suba ada di Banyuwangi maan perintah uli Komandan Polisi Laut, ané madan Satio, apang magabung ngajak pasukan Tentara Républik Indonésia Angkatan Laut. Pasukané ené perah kasambat Pashkan Markada (M), buina Kompi TRI-né ené kapimpin olih Kaptén Markadi. Pasukan Markadiné ené sujatinné markasné di Malang, sakéwala maan perintah, sumangdénnya ngawantu perjuangan para pejuangé di Bali ngulah I Penjajah, sumangdén sida magedi uli Bali, tur patut magabung ajak Pasukan TRI Resimen Sunda Kecil ané kampimpin olih Létkol I Gusti Ngurah Rai. Kelompok pejuangé uli Negara ané liunné akutus, sinalatunggil, Nyoman Nirba, Ketut Wedha, Ketut Sembah muwah ané lén-lénan, suba magabung di asrama Sukawadi, lakar sayaga ngelaksanayang Operasi Lintas Laut ka Bali. 
Tanggal 13 April, disubanné nyaluk peteng, para prajurit Pasukan "M"-mé ané liunné petang peleton, suba pada tragia lakar ngelaksanayang Operasi Lintas Laut Banyuwangi - Bali petengé ento. Para anggota pasukanné, makejang enu bajang kumelenjeng, rata-rata matuwuh 17 - 20 tiban. Kaptén Markadi dogén ané dadi komandan dugasé ento kondén matuuh 20 tiban. Baju seragam pasukanné mawarna selem masawang pelung, seragamé ento sujatinné seragam kelasi Jepang dimasan dinginé, ané kerampas uli gudangé di Batu - Malang. Senjatan para prajurité matupa Karaben Kavaleri, Péstol Métraliur, Senapan Mesin Ringan, ada abesik senapan Berat Kaliber 12.7. Ané paling liuna granat tangan.
Di Banyuwangi liu masi ada mata-mata Belanda, sangkan dilakar ka pelabuhan, ngaé pangindra jala, pasukanné kabagi dua. Abagian majalan nuut pasisir. Ané abagian majalan di rurungé gedé, sinambi ngaé-ngaé latihan perang-perangan. Di pelabuhan suba ngantiang Armada Semut liunné 13 jukung lan perahu mayang ané matadah gedénan 3.
Disubanné yéh pasihé aad, pasukané kaprintahang mené ka jukungé lan perahuné. Peleton Nurhadi makejang menék di jukungé. Peleton Muhaji lan Peleton Mochtar kéto masi Peleton Manggara Simamura menék di perahu mayangé. Suba tengah lemeng mara Armada Semuté ento ngawitin malayar. Jukung-jukungé malayar nganggon bayu padidi (nayung), perahu mayangé ané tatelu kakedeng nganggon motor boat TKR Laut Banyuwangi. Sawetara ngenjek pukul 23.00 motor boat ané anggona ngedeng perahu mayangé ento kalepas. Para prajurité terpaksa masi nganggon dayung nyalanang perahuné ento sumangdén nyidaang nuju pasisir Baliné tusing joh uli Gilimanuk. Jukung-jukungé lan perahu mayangé ané abesik nyidaang maluan nganteg di pasisir Baliné. Perahu mayangé ané buin dadua ané kapimpin olih Kaptén Markadi lan Mochtar enu mautsaha nyalanang perahuné aji dayung. Pangawitné nyidaang perahuné majalan yadiastu adéng-adéng, sakéwala tan pasangkan tuun hujan bales cara turuhang uli langité.
Disubanné ngedas lemahang, langité bedangin marawat galang, tanggal 4 April 1946, sawetara pukul 05.00, pasisir Baliné suba ngenah marawat-rawat, sakéwala perahu-perahuné dadua ento dadi buka ngekohé majalan. Adéng-adéng pesan pajalanné buka anak males. Marérod ajaka dadua mairing-iringan lakar nuju nganginang, katutug ban semengané ané ngawayahang, nganti liwat tekén pukul 06.00. Sedek kéto paundukan perahu mayangé dadua ento, tan perarapan uli kelod kangin ngenah suba ada kapal gedé uli durin sayongé semengan. Pajalan kapalé sada becat nyujur perahu pasukan "M"-mé sinambi ngalepas témbakan senapan mesin otomatis. Mimis senapan mesinné tusing kodag tekan ramenné pacepol-pol di malun perahuné. Kapalé ento tusing lén kapal patrolin Belanda ané suba ngawai ngilehin pasisi Baliné. Kaptén Markadi ané ada di perahuné maluan, merintahang sumangdén prajurité gangsar ngembus seragamné tur ngengkebang di dasar perahuné. Lantur merintahang sumangdénnya sayaga némbak.
Kapal patroliné sayan paak. Tan pasangkan muter aluan tetujonné lakar nomplok perahuné sumangdénnya kelem. Komandan kapal Belandané ento merintahang Kaptén Markadi ané ngaku nelayan, apang ngentungang tali ka kapalé lakar anggona ngedeng perahuné. Kaptén Markadi ngaé-ngaé nginutin peréntahé ento, sakéwala dimadbad gulungan taliné adénganga pesan. Disubanné kapalé paak pesan, yan kénkén baya ada suara nyerituli duur kapalé. "God sehebbens puitens," ané artiné "ia ngelah bedil." 
Sibarengan ajak jeritanné ento, Kaptén Markadi nyerit masi merintahang prajurité: "TÉMBAAAKKK...."
Ramé pesan siaté. Aget pesan tongos perahu peleton Mochtar atep ajak kapal petroliné, dadinné kéweh ia lakar némbak nganggon senapan mesin perahuné. Buina prajurité élah pesan baana ngentungang granat tangan lan granat bakar ka kapalé. Cara ulungan buah nyambu granat prajurité ulung di geladak kapalé kéto masi di paekan mesin kapalé.
Kapal patroli Belandané ngawit ngenah pesu andus, praciri puun. Malepug andusé di duur kapalé. Kapalé ento mautsaha ninggal perahuné dadua, lakar nuju ngelod kangin. Lénan tekén ento uli kelod kangin ada buin kapal ané lakar ngawantu, sakéwala kacadang olih peleton Mochtar aji témbakan senjata mesin 12.7 tur sida ngandegang pajalan kapalé ané lakar ngawantu kapal patroliné ané suba puun ento. Tur gangsar malipetan.
Kondén neked di Gilimanuk, kapal patroliné ento suba makeplug tur kelem. Nyaksiang paundukané buka kéto Pasukan "M"-mé gargita pesan sinambi masuryak. Lantur Kaptén Markadi merintahang pasukané sumangdén malipetan ka Banyuwangi, sawiréh katakeh I Belanda pacang ngawales kekalahan siaté ané kapertama di pasihé, sawewengkon jagat Indonésiané. Buin mani petengné Kaptén Markadi ajaka pleton Mochtar malayar nganggon perahu mayangé ngaliwatin Selat Baliné tur sida tuun di pasisir kelatakan, Melaya lan Candi Kusuma, lantur magabung ngajak TRI Sunda Kecil ané kapimpin olih Létkol I Gusti Ngurah Rai ané suba maluan neked di Munduk Malang Tabanan. 

NB: Satua cutet puniki kaambil saking cakepan Dasa Tali Dogén kaca kaping 15.

I Gdé Dharna
embas ring Sukasada, 27 Oktober 1931. Ngawit warsa 1953 dané nyurat sajak miwah drama pentas, drama radio miwah télevisi sané mabasa Indonésia wiadin mabasa Bali. Lianan ring punika, dané taler makarya cerpén, tembang mabasa Indonésia wiadin basa Bali, lagu jangér, génjék, dolanan, geguritan, miwah paduan suara. Makudang-kudang penghargaan taler sampun kapolihang luiré penghargaan Wijaya Kusuma saking Bupati Buléléng warsa 1981, penghargaan Dharma Kusuma saking Gubernur Bali warsa 1989, Hadiah Sastra Rancagé saking Yayasan Rancagé Indonésia, lan penghargaan Widya Pataka saking Gubernur Bali antuk pupulan satua cutet Dasa Tali Dogén.

No comments