Pawang Ujan

Olih: I Madé Sugianto

Ketut Arthawan, buka adané, mula liu ngelah artha berana. Sugih meliah. Sasukat maan tugas di Kalimantan Timur, turin ngelah tanah misi batubara, ia nadak sugih. Sakancan ané kenehanga nyidaang kaisinin. Ulian liu ngelah pipis ia nyidaang nguber ipian. Ngelah kurenan liu. Ané seken ajaka makerab kambé tapapat. Di sisi mirib liu nu ada ané tusing sah. Ia tusing nyak kalah ajak artis Indonésiané. Apabuin kalah tekéning Syekh Puji, anak sugih ané ngelah somah anak mara menék bajang. Ketut Arthawan masé ngelah. Kéwala tunden ajaka
Jani umurné Ketut Arthawan suba 65 tiban. Kéwala nu siteng. Mirib baan uli teruna cerik dadi tentara, bayuné nu siteng mangueng. Cara patapan barong, yadiastun ebokné putih, nanging ikutné satata kenjir. Umur 65, ia buin ngelah raré. Kurenané ané nomor papat, mara suud melahirkan. Suéca Ida Hyang Parama Kawi, uli pidan Ketut Arthawan dot ngelah sentana muani mara jani kaisinin. Kurenané ané malunan onyang melahirkan pianak luh. Ento ané ngranaang ia biin ngantén, mapan kurenané ané malunan suba telah biikné. Aget jani kenehné kaisinin. Kurenané ané nomor papat mara mayusa 18 tiban, anak mara tamat SMA. Sedeng bungahé, apabuin nyidaang ngemaang panak muani, dobel liang atiné Ketut Arthawan.
Ia ngelah itungan lakar ngaé upacara matelubulanan di Bali. Di tanah palekadanné di Désa Kembang Girang. Buina ia lakarang mayah sesangi. Ngadokang balih-balihan abulan pitung dina. Ngibur krama Baliné. Petengé sidori lakar ngupah wayang Cénk Blonk.
Neked di Bali, Ketut Arthawan atiné sebet. Mapan ujan anginé tan parérénan. Surat kabaré ngadanang cuaca ékstrim. Buin ada ai, buin nadak masriok ujané. Tusing taén luung cuacané. Awai misi dogén ujan. To ngranaang ia sebet. Kénkénang lakar ngadokang balih-balihan abulan pitung dina. Nyén lakarang nyak mabalih maujan-ujanan. To sanget bakat kenehanga. Nyidaang gén ia nyéwa gedung anggon kalangan balih-balihané, nanging ia tusing marasa galang. Anak di désa lakarang kéweh ajak mabalih ngagen ka kota. Ia takut panontonné sepi, gagaénné tusing ngenah mawibawa. Ia mula makeneh sanget apang balih-balihanné ngigel di natahné.
Maan mapaitungan ajak nyaman-nyamanné di Bali. Kéwala makejang tusing nyidaang ngemaang jalan, sajaba unén-unéné igelang di balé banjaré. Ia nulak. 
Gagaénné suba paek. Kenehné ngancan makrebetan. Yén nadak ngaé bangunan cara wantilan, galahé suba mépét. Apabuin ia tusing demen nolih pagaén maénggal-énggalan, alasanné tusing seni. Ia mula demen gagaén ané rapi, apang ngenah maaji. Ditu lantas ia ngelah keneh ngaé sayembara. Nyén ja nyidaang nerang abulan pitung dina di jumahné lakar upahina mobil Jazz lan tanah carik dasa ara. Sayembarané kasobyahang di koran lan radio.
***
Unduk sayembara nerang maan hadiah mobil jazz neked mase di kupingné kaki Baglur. I Kaki Baglur mula kasub dadi pawang ujan. Uli cenik ia biasa katanggap dadi juru terang. Kabisané ento bakatanga tan pamalajah. Kacrita dugasé cerik ia demen maceblengan di tukadé. Ditu lantas ia maan pica kumis tonya. Kocap kumis tonyané ento mataksu yén anggon ngisidang ujan. Sasukat maan paica kumis tonya, liu krama désa jumahné precaya I Kaki Baglur sakti nyidaang ngisidang ujan.
I Kaki Baglur bungah atiné ningeh hadiah sayembarané. Gedé kenehné lakar luas ka Désa Kembang Girang milu pacentokan ngaé endang. Ia ngelah kleteg menang. Yan suéca Widhiné, ia menang, hadiahné marupa mobil Jazz lakarang baanga cucuné ané nedeng masuk SMA. Tanah cariké lakarang anggona sema. Ia uli cerik dot ngelah sétra padidi. Mapan suba sasai ia nepukin anak kéweh mati di Bali. Mati bisa tusing maan sétra. Ento ané ngaénang I Kaki Baglur dot ngelah sétra kuluwarga padidi.
“Jani suba galah iragané ngaé kuluwarga bagia. Yén iraga menang, sinah I Putu lakarang demen baang mobil Jazz. Sinah ngancan gaya lan pédé ia masekolah. Kéto masé pianaké tusing lakarang ruwet di subané mati. Mapan jani tusing demen mabraya. Kapah maan mabanjaran mapan sibuk ngalih merta. Idup di désa kéweh, seleg pisagané ngalih pangupajiwa, omonganna. Kéweh, apang aluh, luungan suba ngelah sema padidi. Buin mani mati, tusing kéweh-kéweh ngalih sema,” kéto krebetan kenehné di ati.
Satondén luas milu pacentokan nerang ujan, I Kaki Baglur masemadhi di kamar suciné. Maimbuh ia mabrata tusing ngajeng bé. Tuah ngajeng nasi lan jukut-jukutan. Yan suba mabrata, biasané ilmuné nyusup. “Mabrata malu kejep, masé buin mani sig tongos anaké magaé liu ngelah bé, ditu jalanang kenehé ngajeng dedaran ané melah-melah. Jani kanggoang nasi putih maimbuh jukut bayem lan jukut paku. Buin mani mara mapésta ngajeng fuyung hay lan cap cay.”
***
I Kaki Baglur angob nepukin umah sang matangun yadnya. Luih sajan. Matumpang besik. Témbokné maukir nganggon paras palimanan. Kayu-kayuné maprada. Yan bandingang ajak prada di pura, nu kalah kelas. Kalah saing. Kéto masé sanggahné luih sajan. Macenés. Luwungan tekén Pura Besakih di Karangasem. Natahné maukir baan batu sikat. Mawarna-warni.
Di tongos sang matangun yadnya, suba liu ada pamangku ané kasengguh kasub dadi juru terang, utawi pawang ujan. Onyang ngregepang japa mantra. Nanging liu pamangkuné ngilgil baan lepégan uyak ujan. I Kaki Baglur aget teka durinan. Mapan ia precaya, anak lénan tusing ja lakarang nyidaang ngarérénang ujan. Ia maan pawisik dugasé masemadhi. Ngancan liu anak milu ngancan ia demen. Mapan ajak liu ngrestiti apanga ujanné marérén. Nyén ja sidori pasti lakarang nyidaang, baan uli selidan Ida Bhatara dusdus andus lan empeng ningehang mantra. Disubané Ida Bhatara kenyel sinah ngambul, turin juru pawang ujan ané paling sidori aget. Bedik mesuang mantra, bedik nunjel sambuk ujanné marérén. Disamping Ida Bhatara kenyel, ujanné masé leleh uli semengan melusin gumi.
Patbelas ada mangku juru terang, makejang nyerah. Ujanné tan parérénan. Ketut Arthawan kenehné inguh. Yan nganti nyanan sanja tusing endang, sinah Prémbon Godogan dedemanné tusing nyidaang ngigel. Ia sanget mapinunas apanga Jero Mangku ané nomor molas nyidaang nerang petengé jani.
“Naweg jero mangku, ragané saking napi?”
“Tiang saking Buléléng. Singaraja Sakti.”
“Tiang demen ané sakti-sakti. Tiang tusing ja sangsi, jero pastika sakti. Pinunas tiangé, jero mrasidayang nulungin tiang apanga ujanné marérén ajebos!”
“Tiang mautsaha. Ngiring sareng sami ngrestiti nunas ring Ida Sang Hyang Widhi. Nanging sadurungé tiang nyalanang tugas, tiang nunas ngaturang segehan ajebos. Boya ja segehan biasa...”
“Segehan napi, tiang lakar nyadiang,” Ketut Arthawan nyangkuak raos I Kaki Baglur.
“Nasi putih akepel. Bawang kagentosin antuk fuyung hai. Dagingin masé ajembung cap cay, Ida Bhatara Dalem sampun seduk. Nyanan tiang ngayabang!”
Ada rasa sangsi Ketut Arthawan ningeh bantenné. Nanging ia tusing makirig, mapan sanget kenehné ujanné marérén.
Suud ngajeng, I Kaki Baglur laut masila tiding. Mesuang roko akatih. Ia masé nagih sambuk lan korék. Ia mesuang babuntilan marupa bok dawa. Boké ento tusing ada lén, tuah kumis tonya. Kumis tonyané ento pejanga di udengné. Ia mamantra. Ujanné marérén. Ketut Arthawan kenehné liang.
Abulan pitung dina, I Kaki Baglur jenek di jumah sang matangun yadnya. Sasukat ia ditu, tusing taén ada ujan. Yadiastun di pisaga désa ujané bales, di désa Kembang Girang nyang acepok tusing taén maan duman ujan. Makejang anaké angob tekén kawisésan I Kaki Baglur. Apabuin Ketut Arthawan. Kenehné liang, mapan sesangi ngadokang unén-unén abulan pitung dina labda karya sidaning don. Tusing taén kena ujan. Panontoné satata ramé.
Sabilang peteng panontoné ngancan ngliunang ané teka. Apabuin maan ningeh orta, sakatak anak teka mabalih baanga ngidih pipis. Paling cenik duang dasa tali. Yén anak tua-tua teka mabalih, baanga ngidih pipis satus tali. Kéto masé I Kaki Baglur, satata karunguang. Ajeng-ajengan apaja tagiha satata kaisinin.
Unén-unénné pas suud di malam Tahun Baru. Mobil Jazz mawarna putih suba sadia. I Kaki Baglur kenehné liang. Apa ané kajanjiang mabukti. Ia lega nyidaang ngisidang ujan abulan pitung dina. Ia liang, mekén mulih ka Buléléng mabekel tanah dasa ara lan mobil Jazz. Ia dot ngabarin cucunné. Nanging tanggahina. Takut tusing surprise.
“Malih bénjang tiang ngateh Bapa Mangku ka Singaraja. Tiang dot nawang umah jeroné!”
“Inggih. Suksma,” saur I Kaki Baglur bawak.
Malam Tahun Baru, peteng sidori unén-unén sig jumah Ketut Arthawan. Panontoné ramé teka. Apabuin Wayang Cénk Blonk ané ngigel. Cenik kelih tua bajang mapunduh. Onyang demen mabalih wayang, sambilang nyantosang pergantian tahun.
Panontoné ramé suryak-suryak. Kéto masé Ketut Arthawan milu kedék ngakak. Apa ané lampahanga tekén dalangé makejang banyol. Diastun panontoné rame briag-briag, I Kaki Baglur tusing ja kedék nyang acepok. Ada kleteg bayuné tusing luung. Kéwala ia tusing nawang, cihna apa ento. Kenehné dot énggal-énggal mulih ka Buléléng. Dot mapupul ajak kuluwarga, mapan suba abulan pitung dina mapisah.
Semengan luung kruyukan siapé. I Kaki Baglur suba mataki-taki, makikén lakar mulih ka Buléléng. Ia suba tusing nyidaang nanggehang dot matemu, apabuin lakar ngadiahin cucuné mobil jazz. Ia dot nepukin cucuné masuryak girang baan maan ngidih mobil méwah.
“Béh Bapa Mangku suba tusing dadi adéngang mulih. Jantos dumun malih ajebos. Ngajeng dumun apang bayuné seger luas ka Buléléng!”
I Kaki Baglur nuut. Jani ia kasangu guling kambing. Gemes sajanné ia ngajeng.
“Ampura Pak Ketut. Dados kaput kidik dagingé anggon tiang gagapan mulih ka Buléléng?”
Ketut Arthawan nundén pembantuné ngaput bé kambing. Suud ngajeng, I Kaki Baglur atehanga mulihné. Ia nulak numpang di mobil Mercedez. Ia nagih numpang di mobil Jazz. I Kaki Baglur takut nyanan mobilé buung kirima ka Buléléng. Ketut Arthawan laut makisid ka mobil Jazz nimpalin I Kaki Baglur. Mobil Mercedez tetep milu luas ngetut uri.
Neked di pempatan désa, I Kaki Baglur dot tuun. Ngelunin krama désané, nyobiahang ia mulih mabekel Mobil Jazz. Kéwala tumben pempatan désané suwung. Tusing ada anak majlawatan. Kenehné bingung. “Ada apa di désan tiangé?”
Neked di malun balé banjar, I Kaki Baglur makesiab. Kuluwargané tepukina madunungan ditu. Ia tusing nyidaang nanggehang sebet. Mara ia nawang uli bulan pitung dina désanné lancah blabar agung.


Kukuh, 2 Pébruari 2010

avatarI Madé Sugianto
Embas ring Tabanan dina Wraspati Wagé Sungsang (Sugihan Jawa) tanggal 19 April 1979. Ring warsa 2009 dané ngwangun penerbitan sané mawasta Pustaka Éksprési sané sampun nerbitang makudang-kudang cakepan napiké cakepan mabasa Bali wiadin basa Indonésia. Polih hadiah Sastra Rancagé ping kalih inggih punika warsa 2012 bidang jasa lan warsa 2013 antuk novél sané mamurda “Sentana”. Sané mangkin dané makarya dados wartawan Harian Umum NusaBali.

No comments