Paksi Putih
Olih: M. Fudoli Zaini
Usan
wiridan, risampuné salat subuh, dané mapamit ring sang
nuénang umahé. Sedéréng nglanturang pamarga sané sampun tigang tindakan, dané
nyadengang cokorné. Sané ngawinang dané kanikain nyemeng. Dané ten purun ten
nagingin pinunasé punika. Usan nyemeng malih dané mapamit tumuli nyalamin sang
nuénang umah miwah pianakné sané dibi ring genahé puniki menikah. Sadurung mamargi sami anaké sané wénten ring langgaré magilihan nyalamin dané.
Sarwi
ngucapang assalam mualaikum dané
matilar sakéng derika. Alhamdulillah, dané mabaos ring manah, makejang suba
peragat. Santriné suba menikah dibi.
Perayaané kalaksanayang dibi petengé. Dané makenyem Riantukan sida ngrauhin
undangan. Undangan sakéng reraman santrin
duénné. Undangan sané karauhang antuk ngidih olas sumangdéna dané rauh ja. Ten
purun dané piwal ring pinunas reraman santrinné punika.
Pamarginné
sampun nglintangin natar langgaré.
Anaké sané ngatehang nyarengin kantos ring sisin marginé. Rahinané dibi, duk
meriki, dané kapag-pagin antuk dokar. Dané ten nulakang anaké sané mapagin.
Sakéwanten, rahinané mangkin, dané dot pisan mamargi. Ten kayun dané atehanga
antuk dokar.
Jagaté
sampun galang. Matanainé sampun kanten ngentér ring ambarané badangin. Anginé
aris ngusirsir. Paksiné nguci ring carang tetaruané. Saling tembungin. Saling
candetin. Alhamdulillah, dané nganika ring manah, puji syukur titiang ring Gusti
Allah, sané ngardinin jagaté antuk rasa tresna asih kalintang asih. I Ratu
sané ngardinin: suriané sané sampun endag tur ngentérang sunar. I Ratu sané
ngardinin anginé sané ngusirsir, taler sasab lan damuhé miwah paksiné, sapunika
taler sarwa praniné lianan.
Dané
mamargi nganginang. Pamarginé éncol. Yusané sané sampun nem dasa warsa lintang
nénten ngirangin gangsar tindakan cokorné. Sampun biasa nyabran rahina dané
mamargi doh. Alhamdulillah, dané nguncar zikir tur kalanturang tan pararian.
Lambénné kemik-kemik, sakéwanten ring manahné suaran zikir sambung-sinambung
tan papegatan. Zikir gumanti uncaranga sarahina, tur ngutsahayang mangda tetep
tur santep prasida sapunika. Riantukan, napkala nguncarang zikir, dané marasa
matunggalan sareng tanahé, sareng anginé, sareng suriané, sareng akasané,
sareng sakancan padangé, sareng dauné sinamian, sareng soroh sané wenten ring
jagaté miwah sareng sang ngardi jagaté puniki. Sangkaning punika dané ngrasaang
uripné sayan urip; sapunika taler ketugan pupusahané, pranané miwah papinceran
rah duenné, sayan urip rasaanga.
* * *
Sampun
doh dané mamargi. Tur sampun rauh ring marginé ageng. Rauh ring tanggunné, dané
malékok ngalerang. Ring ajengné, ring kenébot marginé, pasar Saronggi kanten
nyeleg. Santukan suryané sampun tegeh pakantenané, jagaté kanten galang
malilang. Punika awanan, sakancan sané wénten ring pasar Saronggi sami
cingakina. Ring pasaré punika dané masesanjan ajebos. Usan numbas pisang aijas,
dané ngalanturang pamargi. Yén petékin, sapunika lambén duénné ngumik, buin
dasa kilo majalan mara teked jumah.
Matilar
sakéng pasar Saronggi, dané sayan gangsar mamargi. Marginé sané piriga
nyrosodang. Ring sampuné sué mamargi, dané nyadengang cokorné. Sané wénten ring
kiwa miwah tengen ragané alas ngrembun. Dané makenyung sarwi ngémpok pisang
sané tumbasa inuni. Wawu jagi melut, wénten bojog nganampekin ragané sakéng
sisin marginé. Dané ngentungin ibojog pisang sané sampun peluta, ibojog tan
dumade nakep.
“Maimun,
suba makelo iang sing teka mai, aa?”
Usan
mabaos sapunika dané malih makenyem. Riantukan éling, yén napi manawi
ngawinang, nyabran kacunduk dané ngadanin Maimun bojog ring alasé punika. Ah,
mirib idéwék ngadanin kaketo ibojog, dané mabaos ring manah, mituutin
timpal-timpalé di Arab. Raris marawat ring panyingakané indik makudang-kudang
warsa sané lintang. Duk dané malajah ngaji
ring Masjidil Haram. Duk kantun
anom, duk nedeng senenga ngecapin pait-manis sakancan paplajahan miwah
pangweruhan.
“Jani,
sing buin nyidaang ngipeng buka kéto. Jani Répoté tan kadi ngajahin santriné
makejang.” Ten marasa dane ngamedalang baos.
Wénten
bojog malih nekain ragané. Malih dané ngentungin pisang.
Ten
marasa, malih dané ngamedalang baos, “Iang mara pesan teka, Maimun. Teka uli
tongos santrin iangé menikah.
Idiholasina gati apang nekain ja.”
I
bojog ten ngrunguang baos danéné. Duaning ipun itep melut biu sané sampun
jangkuara raris nyamblong tur makpak.
“Wé,
suba idéwa nyambat bismillah satondén
neda biuné ento Maimun?” Dané matakén sinambi mekenyung.
I
bojog mendep. Itep ipun makpak biu.
Malih
dané mabaos kapining I Bojog.
“Kadén
Gusti Allah ané mapica kamelahan di guminé, kéto masi ané ngawinang jaan biu
ané teda idéwa totonan?”
Malih
wénten bojog, sareng kalih, ngojog ragan danéné sarwi matakén dané ngentungin
pisang kalih bulih.
“Hm,
idéwa ajak dua tondén nyemeng mirib? Wé, kija pianak idéwané ané baud. Kija ia
Maimun?”
Wénten
bojog malih, sareng kalih, ngojog ragan danéné sakéng marginé derikaan. Ring
pungkurné ngintil saréng kalih bojog cerik.
“Wé
melahang té megat rurung, awas ada sepeda utawi dokar ngliwat.”
Ka
sisin marginé punika entunganga pisang malih tigang bulih. Bojogé sané sareng
patpat punika sami malaib nyujur genah pisangé ulung.
“Ané
ajaka dadua totonan, pianak idéwané apa cucun idéwané?”
Patakén
danéné punika ten kasaurin antuk bojogé sami.
“Oo
aa,” dané ngrenggeng, “cucun tiangé jani suba kelih. Tur suba malajah ngaji di pasantrén Guluk-Guluk.”
Bojogé
sayan ngakéhang ngojog anggané. Pisangé entunganga kantos telas. Sarwi
makenyem, gagéson dané mamargi. Dané mirig kreteg mangkin. Lintang sakéng
kretegé sadoh-doh dané macingakan kanten genah makarya tasik. Genah makarya
tasik kantun madaging toya, durung tuh. Yén sampun tuh sami kanten putih.
Tasiké raris kadug-dugang kadi bukit alit, antuk sang nuénang raris baktana ka
pabrik. Derika mabersihang sadéréng madol.
Sayan
gagéson pamarginné. Sarungné sané putih makotak-kotak selem, kwacané sané putih
miwah sentengé sané masangsotang ring baunné, pakebirbir tempuh angin
ngusirsir. Kadi paksi putih makebur gelis pisan dané mamargi ring marginé
dangsah punika. Suriané sayan negehang. Dané sayan ngégasang tindakan cokorné.
Margi sané piriga sepi jampi. Ring sampuné sué mamargi, tepi siring kotané,
ngilis kanten ring ajengné.
Napkala
cokorné wawu ngentegin margi panepi siring kotané, nadaksara dokar makeblés
sakéng kalér. Dokar becik palaibang jaran sané nongklang plaibné. Supir dokaré
gumanti nyelap manggayang kawéntenan dokaré sapunika. Sarwi ngetakang tali,
paninggalané ten usan-usan nyaréré anak sané masadah ring durin ipuné.
Nadaksara
anaké punika bangras nengkik. Tabuhné nyihnayang bendu tan kadi.
“Merérén
kusir! Marérén! Marérén!”
Diastun
nadaksara kanikain, kusiré sébet ngedeng tali. Tur jarané ngrarianang palaib.
“Kusir,
nyén anaké totonan?” Anaké matakén. Tabuh pitakéné kantun ngantenang bendu tan
kadi.
“Ten
uning titiang gusti,” kusiré nyautin antuk pasaut banban.
“Bangsat,
tendas keléng jelemané totonan! Sing ngagah sandal dugasé cang liwat di arepné.
Sing nyak marérén tur sing nyak nguntul!”
Anaké
punika tedun sakéng dokaré. Sakéng panganggenné kanten, anaké punika anak ménak
sugih tur dados prakanggé.
“Kaukin
jelemané totonan. Orahin mai. Enggalin!” Anaké punika nitah kusiré sarwi tujuh
tengené nuding.
Kusiré
macebur sakéng dokaré raris mageluran.
“Pak
Haji! Pak Haji!”
Dané
ngrarianang pamargi.
“Gelisin
meriki! Gustin titiangé jagi mabaos!”
Dané
mamargi ka genah supiré mageluran. Raris ka genah anaké punika.
“Napi
jagi baosang ring titiang,” alon dané ngamedalang baos.
“Sing
notin cang liwat diarep matan cainé?!” Anaké punika bangras nganika.
“Titiang
uning.”
“Ngudiang
cai sing ngagah sandal. Buina sing ngeedang awak. Tendas Keléng cai!”
“Ampura.
Napi mawinan titiang mangda sapunika majeng ring jeroné?”
“Mapeta
buin! Lénan tekén ento mustinné cai marérén di sisin rurungé sarwi nguntulang
tendas. Sing tawang cang, haa?”
“Hm.
Titiang ten uning.”
“Bangsa!
Bebedag! Kusir, jemak pecut jarané, aba mai!”
Ring
sampune ngambil pecut, anaké punika nyebérin anggané tan pararian. Bongkol
pecuté anggéna nglempang duurné. Dané nyréndéng raris runtuh. Lambénné
ngamedalang rah akidik. Dané nyingakin, usan ngademiang cangkem anaké punika
munggah ka dokaré tur nitah kusiré.
“Jalanang
dokaré!”
Sarwi
matangi, dané mabaos
“Duh
Gusti Allah. Dados kantun wénten
jatma adigang adigung adiguna tur sombong tan kadi. Samaliha, marasa déwék
tegehan ring anak siosan”.
Sinambi
nindakang cokor ngojog kota, malih dané mabaos, “Parilaksana anaké wawu, manawi
antuk néntén uning ring kasujatian dados jatma ring jagaté.”
Rauh
ring kota, dané malékok, gagéson nyujur panepi kauh kotané. Irika jeronné
nyeleg. Jero dampingin langgar miwah pasantrén.
Rauh
ring jeronné, usan maraup dané mamargi ka pasantrén. Sonder majadengan malih,
dané ngajahin santriné sané sampun pada malinggih. Antuk senengné ngajahin,
dané lali ring anaké sané mecut anggané.
* * *
Sakéwanten,
malih tigang rahiné, dané tengkejut nyingakin dokar macelep ka pasantrén. Sané numpangin sareng tiga.
Kusiré, anaké punika, anak lanang sané nénten uningina. Makatiga sinarengan
nyakupang lima ring tangkahné raris tuun sakéng dokaré sinambi ngeedang awak.
“Ampurayang
pisan Pak Kiai,” Kusiré matur sarwi nyakupang lima di tangkahné.
“Mangkin
dumun, bapak nunas ampura ring tiang, antuk napi?” Dané nyaurin antuk partaken.
“Puniki,
Radén Panji Braja sakéng tigang rahina nénten mresidayang mabaos. Cangkemné
caket.”
“Dados
sapunika? Napi ngawinang?
“Eee,
sapuniki, sané ngranayang sesampuné mecut anggan Pak Kiai ida meneng. Ten
prasida ngamedalang baos.”
“Inggih,
Pak Kiai, titiang, miwah kulawargan titiangé, nunas ampura ring pak Kikai,”
anak lanang sané nenten uningina matur, nyelag baos sané jagi medalanga.
“Nenten
sapunapi titiang sampun ngengsapang indiké punika. Titiang ngampurayang ida.
Sané mangkin iringang ida ke langgar.”
Rauh
ring langgar, Radén Panji Braja
ngelut dané, toya panoné ngrébés. Ring kusiré dané nganikain ngambil toya
sembahyang raris salat sunat kalih rakaat. Usan salat dané ngusap duurné Radén Panji Braja pang tiga. Nadaksara
Radén Panji Braja ngenggangang cangkemné tumuli matur.
“Nunas
ampura titiang Pak Kiai. Nunas ampura pang banget.”
“Sampunang
bangetanga. Sané sampun lintang banggayang lintang. Titiang ngampurayang Radén.
Sakéng mangkin sampunang lali nunas ampura ring Gusti Allah”.
“Ageng
pisan iwang titiangé ring Pak Kiai,” Radén Panji Braja mabaos sarwi nangis, tur
ngambil tangan danéné. Dané ngelidang tangané raris ngusap-usap baunné Radén
Panji Braja sinambi ngamedalang baos.
“Sané
mangkin rarisang mantuk. Radén sampun nénten kenapi-kenapi malih.
“Inggih.
Wantah kangkat, icén titiang sareng ngaji iriki,” Radén Panji Braja matur
sesampuné ngadeg.
“Genahé
deriki nampi sira ja tur malih pidan ja.”
“Titiang
nyesel pisan ring parisolah titiangé sané kaon punika. Yukti, titiang ten
uning, sané sungkanin titiang Pak Kiai.”
“Iraga
sami, naen kémanten ten uning.”
“Sadurung
meriki, titiang setata sombong.”
“Iraga
sami kaulan Gusti Allah.”
“Kayun
Ida ngampurayang titiang?”
“Ida
Sang Maha Pangampura.”
* * *
Rahinané
punika Radén Panji Braja mantuk. Kayuné liang bagia. Ngawit rahinané punika,
nyabran sore, Radén Panji Braja sareng salat.
Dané liang bagia taler, riantukan polih santri
malih.
Terjemahan sakéng cerpén mamurda Burung Putih antuk IDK Raka Kusuma. Kaketus sakéng kumpulan cerpén Rindu Ladang Padang Ilalang. Penerbit Yayasan Bentang Budaya. Cetakan pertama, Juli 2002.
No comments