Panampahan Galungan

Olih : I Nyoman Buda Arimbawa

Gagambaran Olih Nyoman Buda Arimbawa

 Anggara Wagé Dunggulan, pinaka rahina panampahan galungan. Semengan suba pagoék céléngé diwangan, kagorok olih krama témpékané. Disubané kagorok laut kakoskos, buluné kagediang. Disubané buluné kedas, laut céléngé katampah, ditu lantas kramané mapatung bé céléng.
Wayan Dangin, kéto anaké ngaukin sawiréh umahné dangin jalan, semengan maseluk diwangan ngaba pasa. Ipun mapatung bé céléng aji satak tali rupiah, ébek pasané misi bé céléng, boya ja ulian bé céléngé liu, kéwala pasané ané abana mula cenik.
Disubané maan duman bé céléng, lantas Wayan Dangin mulih. Teked jumah ipun nundén kurenané meli lakar basa, bawang, kesuna, tabia, isén, jaé, cekuh, kunyit, mica, bebungkilan, lan don lima. Ipun masi nundén kurenané meli uyah, bumbu sup, miwah kopi, lan gula, sawiréh kopi lan gulané sané kaseduh sawai-wai suba telah.
Satondén majalan kurenané mabesen “Binjep ingetang ancit kuskusané nah Bli, suba kanggo aru baasé ento”, Wayan Dangin masaut sambil iteh tekén bé céléngné “Nah Luh, tenang gén Luh”.
Lantas kurenané Wayan Dangin majalan sambilanga ngenyang pianakné ané kantun matuuh telung tiban tengah. Sinambi ngantosang kurenané luas mabelanja, Wayan Dangin ngumbah bé céléng, lan ngumbah talenan. Tusing engsap masih ipun nyangih blakas, golok cenik, lan pangiris. Ipun taler ngelasin nangka, mikpik don blimbing uli carangné ané suba kaenteb. Sasubané nangkané makelas lan don blimbingé telas kapikpik, lantas kaengseb tekén Wayan Dangin.
Disubané lebeng, laut nangkané katektek olih Wayan Dangin, disubané nangkané telah katektek, ipun nglanturang nektek don blimbing. Sedeng iteha ipun magarapan di arep paonné, sagét suba teka kurenané uli mabelanja. Dapetanga pianakné ngeling kagéntét tekén kurenané.
Wayan Dangin matakon tekén kurenané “Kénkén adi kanti ngeling pianaké Luh…?”, masaut kurenané “Ae Bli, tusing nyak orahin tuun, jeg sakit sajan bangkiangé ngeyang… magenep pesan tagiha di tongosé mabelanja, suba beliang kemanisan nagih jaja misi gula, inguh sirahé ngurusang”.
“Anak cerik adané, kudiang men…” Wayan Dangin masaut mélanin pianakné.
Disubané ngejang lakar basa lan belanjaan sané lénan, lantas kurenané Wayan Dangin macelep ka paon. Mara akijapan méng, kurenané Wayan Dangin makesiab.
“Bliiiiii… nak nguda tusing ancit kuskusané? Nasin iragané puun, telah nyat yéhné…”
“Yéh, saja.. engsap Bli tungkul iteh nektek nangka..”
“Mimiiiiiiiiihh… suba amonto seken tiangé mabesen, berjeg dadi tuara rungu nang abedik Bli, apa dogén kenehang Bli..?”.
Wayan Dangin bangun uli tegakané sambil ngasgas sirah nuju ka paon, “Biihh,, kudiang men Luh, ba kadung engsap.. jumunin naké nyakan buin”.
Kurenané nyebeng jengis, payuké ané badeng ulian makelo mapunpun di bungut paoné katingting laut kacekolang sada bangras di arepné Wayan Dangin.
“Aiiiss.. adéng-adéng naké Luh, das batis Bliné teteh payuk kebus.. sabar naké malu, katimbang iraga uyut ulian nasi puun, adaan nyakan jumunin”.  
Masaut kurenané Wayan Dangin, sebengné jengis, bibihné bujuh, “Tong ba ja kéto, sakéwala pedalem baas iragané makutang-kutang. Lagut nu liu sajan utang iragané di warung ulian nganggeh baas ajak lakar basa.
“Nah nah Luh, eda naké ngambul kéto, nyanan suudan Galungan lakar lunasin Bli utang iragané makejang”. Buin masaut kurenané,suba pang kuda kadén Bli ngomong kéto, sakéwala tusing taén mabukti munyin Bliné.
“Sabar naké Luh, Bli kondén maan gagaén ané cager… katimbang magerengan, adaan seduhang malu Bli kopi, suba kebet-kebet sirah Bliné uli semengan kondén maan ngopi..”
Sagedeg-gedeg atin kurenané Wayan Dangin, tusing taén kanti mapuikan, apa buin makeneh lakar magedi ngalahin pianak kurenan. Uli sukat matunangan, ipun suba masamaya lakar nyaga tresna saidup samati, yadiastun tiwas nékték, lacur nglidig, duka lara kapanggih, ipun lakar satya nyalanin sareng-sareng.
Sagét kopiné masisa tuah buin agerosan, kéto masi nangka lan don blimbingé suba makejang katektek olih Wayan Dangin, jani Wayan Dangin nglanturang nektek bé céléng, ngaé basan lawar lan basan timbungan. Kurenané ngintuk bé céléng lakar kaanggon saté.  Pianakné maplisahan di natah arep paonné, sambil mapalalianan madagang-dagangan. Pianakné Wayan Dangin lua, sakéwala gobané maong makodong, pipiné uap téngés, bokné gading seming ulian tusing taén mambuh. Yén alih sujatiné, pianakné jegég pisan. Bibihné tipis, sabilang makenyem sujénané ngenah maka duang anéh. Ento koné ulian méméné jegég lan bapané bagus, yadiastun idupné tusing sajegég lan sabagus gobané.
Lawaré suba pragat, bon timbungané suba murbur kanti ka pisaga.  Wayan Dangin jani nglanturang ngaé saté. Disubané saténé lebeng, lawar suba pada maurab, timbungané suba gebuh, lantas kagampilang lan katekepin tekén kurenané Wayan Dangin, “Bli, sambil ngantos nasi lebeng, gorok malu siapé ané lakar anggon aturan buin mani. Ingetang lantas goréng basangné miwah atiné, apang ada baang pianaké”, masaut Wayan Dangin, “Nah Luh, jani suba lakar tampah Bli siapé”.
Siapé suba kagorok, kabutbutin, kabasangin, laut kapanggang. Ati lan basang siapé kagoréng tekén Wayan Dangin. Sasubané suud ngoréng basang siap, sagét nasiné suba lebeng, ditu lantas kurenané Wayan Dangin nyemak anduk lan sakancan perlengkapan manjus sambilanga ngenyang pianakné.
“Bli, tiang lakar luas kayeh manjus sambilang ngalih yéh anyar, melah-melahang nekepin dadaarané jumah nah, méong pisagané pasliwer, nyanan apang tusing plaibang méong dadaarané”, sinambi mudang madingang siap mapanggang di natah arep paonné, Wayan Dangin masaut, “Nah Luh… panjusin pianaké masi, apang tusing maong buka silapin méng gobané”.
Bé siap sané kapanggang suba lebeng, Wayan Dangin ngaba bé siapé ka paon laut kaslekakang di lenggatan kurin paonné. Kopi sané masisa tuah buin agerosan lan suba émbon buin kagerosin tekén Wayan Dangin. Ipun nyeluk kantong nyemak bungkus roko, masisa tuah duang katih, mirib suba makelo tusing maan meli roko baru. Wayan Dangin slaksak-sliksik ngalih-ngalihin korék, sawiréh tusing maan, payu baa api ané di bungut paonné anggona ngenyit roko. Mara aklepusan nyiup roko, Wayan Dangin luas pesu lakar nulungin nyama brayané ngaé pénjor. Teked diwangan dapetanga suba ramé brayané magarapan ngaé pénjor.
“Suba suud nglawar Yan?” sinalih tunggil pamanné matakon.
“Suba Pak Tut, kanggoang nglawar tuah abedik, tusing nyidaang meli bé liu-liu. Lakar basa kanggoang nganggeh tuni,” Wayan Dangin masaut sada maselselan tekén kawéntenan déwékné.
Wayan Dangin negak laut bengong, sakéwala tusing engsap nyiup rokoné kanti telah. Ipun ngentungang pungpungan rokoné lan kajekjek apang apiné mati.  
“Yan, katimbang ditu bengong, ngidih tulung jemakang ja linggis anggon ngaé bangbang tongos nyujukang pénjor, ditu mémén Pak Tuté tagihin,” sawiréh enu bengong, Wayan Dangin sada makesiab ningeh munyin pamanné.
“Nah nah Pak Tut,” Wayan Dangin bangun uli tegakané, lantas ipun majalan mulian lakar nyemak linggis.
“Dadong, tiang orahina nyemakang lengis tekén Pak Tut,” kéto munyiné Wayan Dangin tekén méméné Pak Tut. Méméné Pak Tut pesu uli paonné ngaba pucung misi lengis nyuh, laut jemakina tekén Wayan Dangin.
Disubané teked diwang, Wayan Dangin maekin Pak Tut, “Niki Pak Tut…”
“Apa né? Ngudiang ngaba pucung?” Pak Tut makesiab tekén unduké Wayan Dangin teka ngaba pucung misi lengis.
“Koné nyemak lengis, né suba lengis ané baanga tekén i dadong…, makejang brayané pabriyag kedék, ngedékin Wayan Dangin ané teka ngaba lengis wadah pucung.
“Yan, ci kondén bangun apa kénkén né? Pak Tut ngorahin nyemak linggis ngudiang lengis jemak?” Wayan Dangin kilang-kileng, kajengat-kajengit nyaruang lek ati.
“Tusing seken dingeh tiang munyin Pak Tuté mara,” Wayan Dangin mélanin déwékné sambilanga majalan mulian lakar ngejang lengis lan nyumunin nyemak linggis.
Gelis carita, jani pénjoré suba majujuk. Ditu lantas katingalin tekén Wayan Dangin kurenané teka uli kaja nyuun émbér misi yéh, matimpal ngenyang pianak. Wayan Dangin nyagjagin kurenané, pianakné jemakina, gandonga ajaka mulih. Teked di arep paonné, Wayang Dangin nulungin kurenané nuunang émbér uli pasuunané.
“Aduuuuuhh… jeg sakit san bangkiangé majalan nyuun yéh matimpal ngenyang pianak,” kéto  kurenané Wayan Dangin manyunyi.
“Bli, ajak malu pianaké, tiang lakar maturan malu di sanggah” pangidih kurenané tekén Wayan Dangin.
“Nah Luh…” Wayan Dangin masaut sinambi ngenyit roko ané masisa tuah buin akatih.  
Kurenané Wayan Dangin macelep ka paon lakar nyemak wadah canang. Mara suud ngampakang kurin paon, kurenané bengong, sebengné nadak galak laut mamunyi jengat.
“Bli…. Mai malu.. éncolin bedik!!”
“Kénkén Luh, ngudiang dengkak-dengkik kéto?”
Wayan Dangin maekin kurenané.
“Tolih….!!!” Kurenané galak, matungked bangkiang anéh sambilanga nujuang méjané di paon.
Dapetanga tekén Wayan Dangin dadaarané mabrarakan, pasa wadah lawaré malingeb, saténé pasléngkat duur wadahné, tekep panci wadah timbungané pagluluk di natah paonné, bé siap ané lakar angona aturan betén katimpalin baan méong duang ukud sedeng ngusapin bungut, mirib suba betek basangné ngamah bé siap aukud. Wayan Dangin tusing nyidaang ngomong apa, ipun kajengat-kejengit lantas malaib pesu apang tusing maan munyi ané jelék-jelék uli kurenané.

                                                                        Kubutambahan, 27 Novémber 2016

avatarI Nyoman Buda Arimbawa
Embas ring Selat Peken, Susut-Bangli, 21 Oktober 1998. Sané mangkin kantun masekolah ring SMA Negeri Bali Mandara.

No comments