Matawahan
Olih:
I Putu Supartika
“Bli, iang ngidih tanda tangan
bliné.”
“Tanda tangan apa Man?”
“Pembébasan tanah.”
“Pembébasan tanah?”
“Aé bli. Bli sing nawang?”
“Sing!”
“Ada rencana ngaé jalan uli
pempatané bedangin tembus ka Pura Dalem.”
“Jalan tembus ka Pura Dalem?”
“Bli seken-seken sing nawang unduké
totonan?”
“Tusing!”
“Nah lamun kéto jeg tandatanganin
dogén malu bli.”
“Apaké bli harus nandatanganin?”
“Aé, sawiréh tanah bliné ané di
dulu kena tegak jalan.”
“Béh.”
“Kenapa bli?”
“Lamun bli tusing nyak, lakar kénkén?”
“Bli ngalawan désa!”
“Dikénkéné bli nglawan désa?”
“Ulian bli sing nyak nandatanganin
suraté ené.”
“Bli tusing marasa nglawan désa.”
“Yadiastun bli tusing marasa,
nanging ené suba masi madan nglawan désa!”
“Ulian tusing nyak tandatangan?”
“Aé!”
“Ada awig-awig ané ngatur?”
Anaké totonan mendep. Ia makeneh
kénkén carané apang surat pembébasan tanahé totonan nyak tandatanganina.
“Makejang anaké ané tanahné kena
tegak jalan suba nandatanganin bli.”
“Lamun suba kéto lakar kénkén?”
“Bli masi harus milu tandatangan.”
“Bli tusing nyak!”
“Kenapa bli? Bli keberatan tanah bliné
ilang ulian anggona jalan?”
“Tusing.”
“Suba ya tusing! Men apa buin
masalah bliné?”
“Liu!”
“Péh, matak nandatanganin dogén,
lamunkén té kéwehné bli!”
“Da nganggep makejangné aluh Man.”
“Da ruwet-ruwet makeneh bli.
Tandatanganin dogén, suud suba urusané.”
“Apaké seken lakar ngaé jalan
tembusan ka Pura Dalem?”
“Men bli nawangné kénkén? Apaké ada
proyék guyu-guyu?”
“Ulian bli sing nawang apa ané
mekada bli jani nyekenang tekén Nyoman.”
“Cara munyin iangé itunyén. Jalané
ené lakar tembus ka Pura Dalem. Apaké ada anak ané bani guyu-guyu tekén unduké
ené? Apabuin ené jalan tembus ka Pura Dalem. Apaké ada anak bani mageguyonan
masalah ngaé jalan ané lakar anggona ka pura?”
“Liu.”
“Buktiné?”
“Jelema jani tusing nyandang gugu!”
Anaké totonan siep. Limané ngebitin
map barak ané misi surat pembébasan tanah.
“Bli! Makejang anaké ané tanahné
kena tegak jalan suba maang tandatangané. Ené buktiné. Bli dogén ané kondén.”
“Suba ya kéto, adi sing jalanang
proyéké totonan?”
“Men bli kénkén?”
“Keruk malu tanahé ané suba bébasanga.”
“Lamun bli ondén ja nandatanganin,
tusing nyidaang bli.”
“Ulian bli dogén?”
“Ae. Ulian ento bli harus
nandatanganin dinané jani. Sawiréh mani lakar masetor ka kantor désa.”
“Apa urusané ngajak bli?”
Anaké totonan tusing nyidaang
masaut. Ia siep.
“Adi Nyoman ané sanget mamaksa!”
“Sing ada mamaksa bli.”
“Men kénkén adané totonan yéning
tusing mamaksa?”
“Iang nyalanang prosedur.”
“Ada prosedur mamaksa jani?”
“Bli, da lebihan itungan!”
“Pelih?”
“Sing bli, sakéwala...”
“Sakéwala kénkén Man?”
“Tandatanganin dogén malu bli, mani
ajak penglingsir désané buin murusan.”
“Yadiastun bli belog, nanging da
bli belog-belogina Man!”
“Iang ada melog-melogin bli?”
“Men kénkén munyin Nyomané tunyén?”
“Tusing ja ada keneh iangé
melog-melogin bli. Iang tuah ngidih tandatangan bliné dogén. Lamun bli
keberatan, mani buin murusan ajak penglingsir désané. Ané penting iang maan
tandatangan bliné, lan proyék jalané nyidaang majalan.”
“Pekél dayan Nyomané.”
“Bli, lekang déwéké abedik. Né
jalan désa. Bli masi lakar perlu jalané ené.”
“Bli tusing marasa perlu tekén
jalan Man. Yadiastun tusing ada jalan gedé, bli nu nyidaang idup.”
“Bli...”
“Yadiastun tusing ada jalan tembus
ka Pura Dalem, bli nu nyidaang nunas ica ka Pura Dalem.”
“Bli nganggoang kita.”
“Dijané tepuk Nyoman bli nganggoang
kita?”
“Ulian bli sing nyak nandatanganin
surat pembébasan tanahé ené bli suba ngenah nganggoang kita.”
“Adi kemu lakuna?”
“Men kija buin bli?”
“Aluh pesan ngadanin anak
nganggoang kita lamun kéto. Mara tusing setujuina abedik suba orahang
nganggoang kita.”
“Suba seken-seken ada buktiné bli
nganggoang kita.”
“Apa?”
“Makejang anaké ané tanahné kena
tegak jalan suba nyak mébasang tanahné baan nandatanganin surat pembébasané.
Tuah bli dogén ané tusing nyak. Apaké ento tusing nganggoang kita adané bli?”
“Sujatiné bli ané nganggoang kita,
apa Nyoman?”
“Pah pengkung jelemané ené!” kéto
ia mamunyi di kenehné, sakéwala tusing pesuanga. Lan tusing ada kenehné lakar
mesuang munyiné totonan. Ia mamilih mendep lan ngalih-ngalihin selah ané
ngaénang suraté totonan nyak tandatanganina.
“Bli, tegarang kenehang malu. Bli
ngelah pianak. Yadiastun bli sing perlu jalané ené, buin mani puan pianak bliné
ané merluang. Lénan tekén ento, nyén nawang buin mani désané sayan maju ulian
ada aksés jalan ané sayan ngamelahang, sinah suba tanah bliné nyansan mael masi
ajiné.”
“Bli tusing ja lakar ngadep tanah.
Meli dogén bli sing nyidaang, kalingan lakar ngadep! Tanahné nyén lakar adep
bli? Ento makejang tanah leluhur, tulah idup yén bli bani ngadep!”
“Lamun bli tusing ada keneh lakar
ngadep, sing ada jelékné yéning tanahé totonan serahang ka désa abedik anggon
ngaé jalan. Baan mébasang tanah lakar anggona tegak jalan bli masi rumasatang
mayadnya tekén désa. Leluhur bliné tusing ja lakar gedeg ulian bli nyerahang
tanah bliné abedik ka désa. Pasti leluhur bliné lakar lega di kadituan.”
“Nanging tetep, bli tusing nyak
maang tandatangan!”
“Solah bliné ené suba ané lakar
ngaénang leluhur bliné gedeg. Iang nawang, leluhur bliné pasti tusing ja lakar
demen ningalin keturunané demit tekén désa.”
“Demit tekén désa kéto Man?”
“Jelas. Suba jelas-jelas beli demit
tekén désa. Ngalawan désa.”
“Demit?”
“Lamun bli sing nyak orahanga
demit, serahang dogén tanah bliné ka désa apang anggona jalan.”
“Nyoman tusing perlu memaksa, bli lakar
nyak nyerahang tanah bliné ka désa yéning perluanga tekén désané.”
“Nah, yén suba kéto, nguda bli kekeh
uli tuni? Serahang tanah bliné ka désa anggona ngaé jalan lan tandatanganin
surat pembébasan tanahé ené. Aluh bli!”
“Apang harus misi tandatangan kéto
Man?”
“Né prosedur bli!”
“Yén Nyoman ngelah prosedur, bli
masi ngelah prosedur Man! Da mamaksa cara kéné Man!”
Anaké totonan seken-seken tusing
nyidaang masaut apa. Muané baag biing ulian baanga munyi buka kéto. Nanging ia
tusing nyerah. Ia ngamelahang angkihan tur mategtegan. Disubané marasa luungan,
mara buin ia mamunyi.
“Bli, biaya anggon ngaé proyéké ené
gedé. Kanti milaran. Makejang danané teka uli pusat.”
“Men hubungané ngajak bli?”
“Danané totonan lakar pesu, yéning makejang
anaké ané tanahné kena jalan nyak mébasang tanahné. Ulian ento, iang mapengidih
tekén bli apang nyak nandatanganin surat pembébasan tanahé ené.”
“Lamun bli sing nyak nandatanganin,
tusing lakar pesu Man?”
“Jelas tusing bli. Ento prosedurné
ané beneh.”
“Nah lamun kéto, bli sing nyak
nandatanganin!”
“Bli, né proyék gedé.”
“Nyak gedé, nyak cerik, sing ada
hubungané ngajak bli.”
“Nah bli, lamun kéto keneh bliné.
Kéné dogén bli. Cara munyin iangé tunyén, biaya proyék jalané ené gedé, bli
tandatanganin dogén suraté ené. Dikayang proyéké ené majalan, iang lakar
ngidihang bli cépéran. Liu bli. Tusing masaih ngajak ajin tanah bliné ané lakar
dadi jalan. Bli lakar untung. Sakéwala da ngorahang ajak nyén-nyén. Bli sing
demen?”
“Man!”
“Bli, tegarang buin kenehang.
Wargané lénan ané suba nyak mébasang tanahné tusing maan apa. Sakéwala déwék bliné
maan cépéran. Kén adénan bli? Bli sing demen maan pipis liu? Da munafik bli!”
“Man, da kemu malu abana, pokokné bli
tetep tusing nyak nandatanganin surat pembébasan tanahé ené.”
“Bli! Lamun kéné unduk bliné, bli
seken-seken suba ngalawan désa. Bli suba tusing pantes dadi warga désa dini.
Bli nawang? Kanti jani, munyin iangé enu kagugu di désané dini, tusing ja cara
munyin bliné ané tusing ada anak ngugu!”
“Nah Man, bli bani kasepakang! Krana
bli marasa déwék bliné beneh!”
“Beneh kéto bli?”
“Man, bli sing nyak nandatanganin
surat pembébasan tanahé ené, ulian bli suba kapok kena uluk-uluk. Bli sing nyak
buin kena uluk-uluk ping pindo!”
“Lamun memunyi melahang bli. Iang
orahang bli nguluk-uluk? Bli ngelah bukti?”
“Ngelah! Jalan ané dajan umah bliné,
kanti jani ondén ja pragat! Ipidan Nyoman mai ka umah bliné mamunyi manis
ngidih tandatangan pembébasan tanah. Nyoman ngorahang ada proyék gedé ngaé
jalan tembus ka Pura Tirta, maan dana miliaran uli pusat. Sakéwala jani suba
mabukti Man? Kija sujatiné danané totonan? Nguda jalané pegat kanti neked di
dajan umah bliné lan tusing ja neked ka Pura Tirta? Kéné dogén Man. Bli nyak
nandatanganin surat pembébasan tanahé ené, sakéwala pragatang malu jalané ané
di dajan umah bliné. Apang tusing pocol bli nyerahang tanah bliné sakéwala
tusing ada gunané!”
“Sakéwala, suraté ené harus suba di
kantor désa buin mani semengan lan lakar makirim ka pusat secepetné bli.”
“Pokokné bli tusing nyak
tandatangan jani!”
“Sakéwala bli....”
“Lamun Nyoman tetep mamaksa, lan
proyéké ené tetep nyidaang majalan, mani semengan alih bli mai. Sakéwala bayah
malu kerugian tanahé ané di dajan umah bliné, lan ingetang cépéran ané suba
janjiang Nyoman baang bli dikayang proyéké majalan. Yén Nyoman setuju, mani surat
pembébasan tanahé lakar tandatanganin bli!”
Singaraja, Juni
2016
I Putu Supartika Embas ring Désa Selumbung, 16 Juni 1994. Reriptannyané sané mabasa Bali naanin kawedar ring Bali Orti (Bali Post), Médiaswari (Pos Bali), Majalah Éksprési, lan Majalah Satua.
No comments