Pan Demi

Olih: IBW Widiasa Kenitén

Gagambaran Manik Sudra
Gagambaran Manik Sudra


“Mai mulih Beli. Mai muliiiiiiiiiiiiiih! Ngujang kétoang awak Beliné pragat mabalih matan ai. I Korona tusing lakar ngepung idup Beliné. Apabuin iraga suba tawanga tinut tekén pawarah-warah ané kapesuang olih guru wisésa sinah iraga lakar selamet Beli. Mai mulih, Beli! Maiiiiiiiiiiiiiii!” Busan-busan somahné Pan Demi ngaukin apang suud mabalih matan ai engseb.

Kanti mrasa kebes cadikné Mémé Santika ngaukin somahné apang marérén malu mabalih matan ai ngeséng kauh. Pan Demi  inget tekén pabesen anaké tua-tua ipidan yén suba ngeséng kauh macihna lakar énggal engseb. Buka pajalan idupé, yén suba watesan lakar engseb lakar ngalih tongos galang ané kaptiang nganutin pajalan karma.

Uli sasukat koronané ngrubéda Pan Demi demen pesan malaksana buka kéto. Sabilang sanja ia ka mungiran ané paak ajak umahné. Ditu ia ngrimik buka anaké buduh, “Jeg ngendih jani I Korona. Dokter, perawat, kanti balian paling baana. Makejang mautsaha ngalahang I Korona. Ada ané seger, ada ané maluan ka gumi wayah. Kéto masi ané ngubadin ada masi ané kadilah baan I Korona. Kénkén ya mawisésané I Korona? Kanti Presidén, gubernur, bupati, bendésa, kelihaan banjar, pecalang mautsaha apang tusing sayan nglimbak pangrubédanné I Korona. Tusing di Nusantara dogén I Korona ngéndah. Di duranagara masi, Italia, Jerman, Australia, Prancis, Amérika masi slikslika tekén I Korona.

Matan ainé buka nolih keneh iané. Dugasé ento Pan Demi negak ngamelahang krana tumbén rasaang melah pejalan matan ainé. Tepukina kedisé mulihné ngalaih tongosné nyebun. “Sabilang ané ada di mrecepada lakar mulih masi. Di umahé ento buin masi makarma. Yén luung karmané maan umah melah. Ah, ngujang ento bakat sangetang. Ané joh-joh bakat rambang.”

Kanti sabilang ilehan matan ai tawanga. Di kénkéné matan ainé ucem buka nandang sedih. Di kénkéné, matan ainé tepukina ngencorong buka lakar ngeseng awakné. Ada ping roras ilehan tepukina pajalan suryané.

“Beli, eda matan ai dogén pabaliha. Mai mulih! Idupé suba ada ané ngwasaang. Iraga tuah mautsaha apang tusing krana iraga teléman ngranayang. Yén suba tinut lantas bayané ngenain ento pajalan karma adana. Mai mulih ditu tongos nutur. Tiang anak demen ningehang tutur Beliné. Yadiastun, tusing karesep. Sakéwala, tiang mautsaha ngresepang.” Mémé Santika ngrumrum somahné apang suud buka anaké paling.

Pan Demi ngrasaang awakné gelem krana sabilang toliha pasliwer orta utawi pidio ngindikang anaké mati ulian I Korona ené. Sabilang dingeha satua ngorahang korona, rasaanga awakné buka anak gelem. Kokohanné prajani ngentah, buina mula misi asma abedik. Bangkes-bangkesné alah nuldulin pesuné. Bawang magoréng bangkes-bangkes apabuin sera tabia magoréng kanti ngetel cunguhné. Somahné énggal-énggal ngorahin mersihin apang tusing kanti uyaka tekén bangkes-bangkesé. Jatiné ia anak seger. Dugasé ené maan ia ka bang nyemak pipis lakar anggona prabia idupné. Teked ditu orahina mersihin limané baan sabun. Suud kéto tésa panes awakné. Ia suba jejeh pesan, yén lebihan tekén wulung dasa kutus sinah lakar dadi kopid. Agét pesan tusing buka kéto. Awakné nyak seger. Sekéwala, ia tetep mrasa awakné buka anak gelem. Kolonganné prajani pecik-pecikina. Jejeh nyanan ada  I Korona nyangket ditu.

“Beli tusing gelem. Keneh Beliné dogén gelem. Ené yéh jahéné malu siup apang nyak angetan awaké. Bes kaliunan mabalih orta kopid kakéné suba dadiné.” Mémé Santika misi ngwélang abedik. Pan Demi klingas-klingus buka méyongé tampiasin yéh pindang. Sing masi melihang tusing dadi tunaan tekén orta kopid. Suba ya luung kanti pules abana. Anak taén ipit ulian kopid. Ia misi nembangang, kéné tembangné: grubug agung, ngawinang guminé mangmung, idup matiné twah asah, né takutin lawat singid, tusing tepuk, apa anggon ngejuk ngisiang?

“Beli! Beli banguuuuuuuuuuuun!”

“Kenapa?”

“Beli ipit baan kopid.”

Pan Demi ngamelahang awakné. Ia ngunjal angkihan. Sigita kulitné. “Enu mrasa buung mati.”

“Dadi matiné apti, Beli. Pedalem apa tiang. Sing demen kénkén Beli makurenan ajak tiang dadi nagih mati?”

“Sing kéto méméné. Ibi keneh beliné aliha tekén  I Korona. Ia ngrubéda. Ngéndah pesan ia. Gobané suba sayan aéng. Nagih cota angkihan beliné aget méméné énggalan ngentenin. Yén sing kéto....”

“Tusing dadi. Tiang tusing nyak dadi jamu (janda muda). Pokokné tusing nyak. Urip tiangé suba kaserahang tekén Beli. Kadén Beli masemaya lakar nyaga awak tiangé dugas Beli ngidih tiang. Alus banban munyin reraman Beliné ngidih tiang. Jani, beli lakar ngalahin tiang baan  I Korona, endén malu. Lakar lawan tiang I Korona. Ngujang ia takutin. Lawan ia baan pajalan ané ngranayang seger. Patutné nganggo masker anggo maskeré. Eda pengkung. Eda maboya, misi ngéndah pélag. Yén orahina mersihin lima. Bersihin limané. Yén orahina manjus uli luas joh, manjus. Eda liunan bikas. Tuutang dogén. Sakancan sakit sinah ada ubadné.” Mémé Santika nuturin somahné sambilanga ngelapin peluhné Pan Demi ulian jejeh. Nyejehin ané tusing ngenah.

Yadiastun kéto baana nuturin tekén somahné, kenehné Pan Demi masi tusing nyak enteg. Tetep sabilang sanja mabalih matan ai engseb. Pabaliha pajalan i kedis di ambarané katutugin baan panyamaané. Ia bengong mabalih kedisé. Di kenehné mamunyi kéné, “Yén anak mati tuah karma ané nutugin. Iraga tondén maan makarma melah di guminé lakar ngujang énggal-énggal nagih mati.”

Sagét malaib Pan Demi. Somahné paling, “Ngujang malaib? Kanti noos kéto angkihanné?”

“Beli tusing nyak mati Méménééééééé! I Korona lakar lawan beli.”


IBW Widiasa Kenitén
embas ring Geria Gelumpang, Karangasem, 20 Januari 1967. Oneng ring sastra Bali klasik, sastra Bali modéren taler sastra Indonésia. Kakawian idané kawedar ring Bali Post, Buratwangi, Mémorandum, Warta Bali, Bali Aga, Majalah Sinar Agung, Majalah Éksprési, Bali Tribun, Pos Bali. Ngamolihang Hadiah Sastra Rancagé ring warsa 2006 antuk pupulan satua cutet Buduh Nglawang. Ring warsa 2015 ida ngamolihang Penghargaan Widya Pataka antuk cakepan Jero Lalung Ngutah.

No comments