Tegak Umah

Olih: Raka Suari

Gagambaran Manik Sudra

Suba makelo reraman Putu Darmika lan Madé Darsana-né ngalahin umah. Reramanné dadi  penggedé polisi, mileh-milehan ia nengil, turin nyidang nyekolahang Putu Darmika lan Madé Darsana kanti tegeh, kanti dadi pejabat cara janiné. Disubané bapanné pénsiun, mara ia mulih, ka umah tuané. Kéwala, umah tuané suba sesek. To ngranayang uwanné, ngemang ia madunungan di umah mindonné.

“Nah ditu malu madunungan, dadi anggon tanah penglingsiré, to nak duman Gedé Raka mindonné, ia ngayahin matua di umah kurenané, nyan manian ia mulih, uliang nyen buin duman iané,”  kéto umanné ngemang jalan.

Putu Darmika lan Madé Darsana demen pesan ningehang unduké ento. Sasukat ento égar Putu Darmika lan Madé Darsana nongos ditu. Putu Darmika, magaé di kantor désa, turin Madé Darsana dadi pejabat di pertanahan. Kénkén kadén unduké, sagét suba pesu surat tanah ditu ané mungguhang adan Putu Darmika lan Madé Darsana. Uwa Kawan bengong sing bisa ngorang apa-apa dugas Gedé Raka nakonang unduké ento.

“Kénkén né wa, dadi bisa kéné dadinné, man dija pianak-pianak tiangé kal nongos,” kéto Gedé Raka nreceb matakon. Uwa Kawan kabilbil. Mirib krana mrasa kaliwat pelih Uwa Kawan ngreres, tur ngalahin. Kéwala, sing pragat masih pikobeté unduk tegak umah totonan.

Gedé Raka dadinné sing maan tegak umah, di umahné tua. Ia nyidang meli a are di sisi, ané paok tekén umahné tua. Tuah misanné, Putu Kartika, lan Madé Bagiada ané milu nengil di umah tua. Sesai sajan, misanné ento makaengan kapining Gedé Raka.

“Dé, kénkén kadén kenehné Madé Darsana lan kurenanné, masak jani jaba sanggahé isininé raab, koné apang tis dogén, kéwala Bli suba nawang dayanné, buin kejep dogén isinina umah,” kéto Madé Bagiada masadu. Gedé Raka nengil.

“Kénkénang abet té?” buin ia  nyesegang.

“Ajak  anaké nutur, orahin ia tusing dadi ngangkangin jaban sanggah,” Gedé Raka ngusulang.

“Kénkénang mamunyi ngajak anak kéto, i raga mamunyi abesik sahutné dasa, bangras lan nyangket, apa buin yan pesu kurenanné Luh Ariasih jeg nyéngcéng kebés suba ia, kadung saan kulawarga totonan banga jumah ajak Uwa Kawan, jani jeg ngadug-ngadug ia,” Madé Bagiada cara maselselan.

“Bli sing bani ajak embang, Bli sing bani kadropon,” kéto Madé Bagiada masemu takut.

“Sing kénkén Bli, man Bli sing bani, da masolah ané nungkasin embang, man ia bani, depang suba, nak ia ané nyalanin, da sangetanga, nyanan kadéna Bli iri,” kéto Gedé Raka ngorahin misanné, ané tuah bisa manggutan.

Saja cara, ané tangarina ajak Madé Bagiada, jani di raab jaban sanggahé suba dadi kamar. Misan-misanné ané nengil  di jumah tua, tuah bisa ngarikmik, sing ada ané bani nombang.

Kulawargan Putu Darmika dan Madé Darsana-né ngancan sugih. Magenepan suba gaéné di tanah lad dumanné Gedé Raka. Jani, buin Gedé Raka ningehang, Madé Darsana lan Luh Ariasih, lakar ngaé kamar mandi lan kamar di samping sanggahé, konyangan masadu kemu. Kéwala, cara ané suba-suba, Gedé Raka setata sing ngemang misanné mamedih ulian tegak tanah. Mirib sangkaning tawanga misan-misanné sasai masadu kemu. Jeg, ngedas lemah gedé, Madé Darsana lan Luh Ariasih, ngedor kurin Gedé Raka-né.

Gedé Raka makesiab, kadénna ada kasénglan apa.

“Beli ngelah panak papat, buka papaté pantes gaénang beli umah, pang ia ngelah kamar  padidi, Beli sing ja lakar nyuang tegak sanggah, tuah di sisinné dogén, cara Belinné, tuah manusa dogén ané perlu tanah, perlu umah, ida batara nak sing perlu tanah, sing perlu umah,” Madé Darsana mamunyi bangras, ngaé makesiab kuluké kanti malaib kaing-kaing.

“Mbok sing nawang, nak cara dininé, Mbok ajak Bli né mula jemet magaé anggon ngetohin pianak, apang ngelah Mbok panak sarjana, sing ja cara nyama lénanan ané pragat marainan, madéwa yadya, mamanusa yadnya, caran embokké, manusa yadnya ento, ngaénang pianak umah ané luwung,  ané kedas, ngasukan pianak apang tegeh, yan ba suksés, sinah batarané masih milu seneng, kéto nyen cara Mbok lan Bli. Yén kulawarga Bli lan Mbok-é suksés sing dadi iri, to nak nasib adanné,” nyéngcéng suba Luh Ariasih cara igelanné nguncar.

Gedé Raka marasa sing bisa masahut ané lénan. Ia tuah ngorang nah.

Gedé Raka lan misan-misanné jani sing taén buin ngaengan parisolah Putu Darmika, Madé Darsana  lan kulawarganné.  Yadiastun, pianak-pianakné nyemuh celana uli umah tingkatné turin ulung di sanggah, siang ada ané taén ngaengin. Kéto masih duges panak Madé Darsana-né ané paling cenik, ngaba cicing ka sanggah turin meju di sanggah, sing masih ada ané ngatarang.

Kéwala, tuni konyangan nyaman-nyamanné malaib kemu. Gedé Raka masih milu malaib, baan nepukin apiné gedé ngabar-abar.  Elingné Luh Ariasih masih sing pegat-pegat.  Konyangan ngaba émbér misi yéh, milu nulungin api ané nelahang umahné Putu Darmika lan Madé Darsana

Raka Suari
pangawi sastra Bali miwah Indonesia. Mangkin magenah ring Denpasar.