Prosa Liris Kakawian Nirguna; Bulan Wirangrong


Potrekan Manik Sudra
   
Bulan Wirangrong
                                                               

Andus majegau nglikub menék nuju ambu maguyang ring langité selem tan pabintang. Miik ngalub nusdus cunguh inguh paling meték-meték sasih akuda suba liwat? Mengkeb engkebang don pisang sasih nedeng maletik bungané pusuh. Ring muncuk kadali puspané, meneng tan pakruna tan pasabda. Suaran sepi nglentingang jinah bolong mamuncuk tiga. Bulané bunder mulisah ngetus keneh. Pangrabdan jagat nuju pamegat yusa panyambung prana makon ngamargiang panulamé ring margi-margi rengka. Irika leplep ula lawas ageng ngemit méru tumpang pitu saha gedong sepi makori sanga. Saluiring sabda makuus limpad ring gagana. Sapangrauh smara kapendak pasancayan kumuda asri. Malingga masadampati ratih. Kebahang antuk patemon tungtung-tungtung rwi

  

Kingkingakung

/I/
Sok ngaturang panyambrama ri pawekas masa lahru kala buké degdeg nulamé keter sayan-sayan sawat. Riris ngribis tedun nundun lata sané sampun leplep kudang-kudang sasih. Masan bancangan gadungé renteb antuk ambuné mrik sakéwanten paling rereh nénten kasidan. Kapiwelas arsa nyambatang kaleson keni wisya katuridan manah. Antuk kanirwidyan titiang urung kinasihing kalengengan. Prasangga ngapé-apé hyang sasadara nuju gulem nyaputin langit dedet. Titiang paling katungkul iteh magimeh misaratang angin mur tan sida antuk ngatonang, lali ring déwék ebek baan angin ngasirsir. Tindakané paling masangu kedeh nyapatin sayong nglikub pucak-pucak méru agung. Yadyan nénten kasidan pamarginé: titiang masamaya. Lara wirang baya katuduh katitah katibakang nyusup ring sadalem rong lawang-lawang séwu. Sotaning sisya niru-niru sang kawi nipuna yadiastun nénten urung jaga kakedékin antuk sang sujana. Sasmita kasilibang antuk tandruh, punikiké sané mabet-mabet nulad? Samaya ring sang maraga guru ngawinang kedo marna kelépan sunaran hyang sitangsu irika ring gigir giriné kangin. Telas ketélan toyan aksiné nénten maka jalaran sundihé durung murip. Panilar sang kasungsung kasumpangang doh sasawat langit pitu. Atawa sangkan remuk manahé ngutang-utang enjekan sadawa kakisik daksina wali ayat nénten mawali-wali. Praya nuluh lawatan langité badeng tan pakanti tan pasraya tan pasarana tan pabhukti tan pakimud ngaresekin pikayunan sang amaca. Duh satmaka jiwa jagaté déréng welas asih ring titiang nandang kasungkawan. Témbok-témbok puriné kalintang tegeh nyujuh langit malasang awak titiang ring anggan sang pisaratang. Ida sang nuénang padéwékan titiang rauh ring sané suksma iriki ngurip wong pasisi. Rerepi alit masadana resres ati katur ring sang déwa, kayonané nénten malih tandruhin. Wulané purna pangaksin ratu sang déwayuwati. Nyilib sadaweg peteng nuju purnaning kartika irika madipa sunaran wulan. Ring batan bungan sandat, ambuné ngalub maka cihna pasamaya. Iriki ring jaban candi bentaré genahang titiang séwala patra sané sampun kasurat ring sekar pudaké. Duké ngrupak tan sah saking lawatan déwa rikala riin polih nemuang manah kasemaran. Bilih-bilih masawang cokoré pudak nyungsang sadaweg titiang ngasih-asih miderin taman sari. Puniki toyan panoné katur ring déwa silibang titiang ring lepihan-lepihan sekar gadung. Rikapan sida malih ngusud pipiné sujénan? Moga sih sang hyang ratih micayang cihna pradé sampun kasidan.

 /II/
Sagarané langit dalem osah nyantosang wulan mamargi ngalap bintang. Napiké jenek patitisé rauh ring puspan pikayunan ratu? Utawi wantah dados leluhu berek ring patongosan. Sampun kadung kadut kangené kalintang ring sang nuénang semu madu juruh. Rikala nguntul kanten romané gading pasrining kadi busung nyuh gading. Kéwala sledétané ngasorang tatit. Kruna-krunané kuciwa yan pradé ayat nyihnayang kayonan ratu, para kawiné méhméhan ngentungang tanah miwah karas. Ratu suksma ring ambun sekar sandat, aor ring panes ati. Incepang titiang jeroning pangajap-ajap tur mapinunas ring embang sané malasang. Rug brasta rasa ulun atin titiang kenjekan narawang sawang manggih déwa ngulap-ulap. Sapunapi antuk ngicalang kenehé ibuk mapunduh-punduh neteh ukudan? Déwa maka manik puri suryanin panulamén titiangé satmaka pinunas tur pangapé-apé. Mriki tampekin titiang sampun tan sida naenang rindu kalintang. Manah puceh nuléngék tan malih keni antuk ngaturang. Tan mari titiang alanglang nénten tresna malih ring urip santukan ibuké sampun ngebekin keneh iriki masangu lungan gerip sané panggih ring pondokan sisin bangket minab genah para kawiné nguni ngripta. Irika taler kanten sasuratan ring lambang pondoké, kadi nyihnayang sang katuridan. Ring sakané sané malakar antuk gesing, sinah taler aksara-aksara membatan kadi mapadu sareng karasmin bancang gadung. Wastu meled manah niru-niru kawéntenan para kawi, ngicalang prihati sané sampun kadung dekdek. Sué nyantosang pangwales lepihan sasuratan alit. Yan pradé nénten katimbalin, banggayang titiang mapamit ayat nyujur sagara giri nyantos pramanané mur ring kesyuhan I Angin.
  
/III/
Ri panyumpenan mangaras-aras pipi, nenten jwa kalegan manah jagi tampi. Peteng dedet ngulati kenyihan bintang pradé kayun tunas anggéang titiang gerip nuek karas langit. Katunané lintang jimbar nénten uning mangrasanin sedah pucang. Ayat nuluh kayonan dewa ring sekar tunjung béruné kucup. Mabekel geriungan sadpada titiang nyantosang tunjungé mekar, moga-moga rauh dauh ayat matemu tur campuh. Sasmitan nandang nungsung riris kadi tunjungé tan olasin banyu sahasa kucem mabulisahan. Utawi kesiran bayuné dingin nénten kumarisin. Paksi kuwong kumandang ngajap tawang. Pancoran telaga pitu ngaribis matatakan batu bulitan lawas. Peteng dedet malasang sunar kedipan wulan. Kunang-kunang makeber ayat jujuh tampakipuné saru. Sekar wijaya ngalub ngoyodang kenehé nugtug nambung sawates gumi. Nambungang jiwa nyujuh madyan déwa. Pradé titiang lampus, banggayang kapungkur ri panumadiané titiang mapangayah
  
/IV/
Ri panyumpenan mangaras-aras pipi, nenten jwa kalegan manah jagi tampi. Peteng dedet ngulati kenyihan bintang pradé kayun tunas anggéang titiang gerip nuek karas langit. Katunané lintang jimbar nénten uning mangrasanin sedah pucang. Ayat nuluh kayonan dewa ring sekar tunjung béruné kucup. Mabekel geriungan sadpada titiang nyantosang tunjungé mekar, moga-moga rauh dauh ayat matemu tur campuh. Sasmitan nandang nungsung riris kadi tunjungé tan olasin banyu sahasa kucem mabulisahan. Utawi kesiran bayuné dingin nénten kumarisin. Paksi kuwong kumandang ngajap tawang. Pancoran telaga pitu ngaribis matatakan batu bulitan lawas. Peteng dedet malasang sunar kedipan wulan. Kunang-kunang makeber ayat jujuh tampakipuné saru. Sekar wijaya ngalub ngoyodang kenehé nugtug nambung sawates gumi. Nambungang jiwa nyujuh madyan déwa. Pradé titiang lampus, banggayang kapungkur ri panumadiané titiang mapangayah dados kain sinjangé wus kalukar. Titiang ayat ngusap-usap karinget déwa sané nrébés ring pipi. Yan ring wengi, titiang masiluman dados pedek ngabin déwa sadaweg kaleson tur mangusuhin rambut. Titiang ngutang enjekan salantang wana giri nuluh pringga. Ring réjéng gunggung nedeng mabuah, mawarni barak. Donipun nglipir satmaka nyambrama tur misadia ngenjuhang buahipuné. Iriki sisin tukad titiang néwék negak ngiwasin margin toya malégod malémbod kadi keris maluk solas. Kubu-kubu suung mangmung nénten wénten nuénang sué katinggalang. Nyantos sapangrauh tamiu anyar ngampakang jelanan. Rarisang ngaranjing, sapunika panyambramané makenying sasmita aris. Balé-baléné sampun ruyud galaré nénten malih tegep masawang untu sang sampun lingsir. Sunaran surya nyluksuk ring raab ambengan buké nyepungin paningalan. Kakawa layag-loyog ring bucu kelod kauh mapatitis ngembasang aji sasirep. Geleng nyantosang nyinyik kadaut raris kateda. Ring lacuré kalintang tabuan kunyit mentas ngrudug sabang. Sakaluir naya wiwéka sinah wénten sané renga. Kadi yuyu ngapit padanda baka. Duh ratu keneh ibuk déréng jwa katambanin antuk karasmin bungan kepuh, wantah rengih pangajap déwayuwati rikala nembé kadesekin. Sraya kanti doh ring titiang nénten wénten wong olas asih nekedang sarin-sarin sekar pacah mantuk ri déwa pinaka sri ring prana. Karasmin telaga mapahias tunjung bang putih miwah nila nedeng mekar kasor ring kedipan panyuryané. Sapunapi antuk titiang nampek-nampekang déwék ring déwa sajawaning sekar tunjung mekar sané karaksa lelipi alit tibanan leplep sirep. Dewa dahating suksma ring tungtung hredaya, nénten prasida antuk titiang marna kadi ngarereh tampak manuk dadali ngambara. Déwa ayu murdaning manah mogi kapiwelas rauh nyiratang tirta amerta.



/V/
Yan kudang warsa sampun lintang suén titiang murang-murang laku ring kakisik miwah alas gunung. Déréng jwa wénten pangwales séwala patra katuek ring sekar pudak. Praya mawali kantun mabekel prihati. Napi candi bentaré nénten ngarauhin gatrané nguni? Utawi bedogol hyang kala nénten wénten atur amatra risedek déwa mamargi ring ajeng bencingah? Pradé mangkin mawali nangkilang atur jerih katakénang kembang angsoka. Pradé mangkin matulak nganja-anja sungsang, jerih titiang kacapatin sekar kemoning. Pradé mangkin mawali nuut margi sané naenin entasin duké riin, jerih kadolegin buk margi agengé tur nyipenin paningalan saha nyipengin pajalan. Sakéwanten embahan karasmin déwa ngawinang kadaut manahé malih ngéling-élingin sahananing sané sampun entasin nguni. Titiang ayat mawali. Pamargine nganyudang manah rauh ring sakaluir masan-masané lintang. Candi bentar agengé, kantun nyujuh langit. Ngintip saking selagan ukiran patra, manawi sida ngatonang sang sué katinggalang. Rikala titiang ngaton anggan déwa, nylepit séwala patrané riin ring selagan sampeté. Manahé buncah, tan renga batisé matindakan ka jero purian. Sakéwanten pangrabdan sang hyang kala nadah pangéling-éling déwa ring déwék titiang. Boké uban samaliha kulité badeng maplui ngawinang déwa tandruh. Polih gatra samatra ring pangiring déwa, wantah sampun sué nyantosang déwék titiang mawali. Nyabran wengi mlekut séwala patra sekar pudak tur mangaras anangis-nangis. Ketelan toyan pangaksiné membah luihing kritisan riris sasih kapat. Néltél ring sekar pudaké nuut aksara-aksara sané natunin satmaka pasamaya. Nyabran wengi kapupungan nuluh margi nuju batan sekar sandat, ngangsur melad prana nulamé wénten sané majantosan: déwék titiang. Sakéwanten mangkin sisu déwa nénten uning ring angga. Napiké ubad tatu dalem ring twas wantah pitakén, siraké sané ngarauhin?

Bangli, 1939


Nirguna
magenah ring Bangli. Sampun ngamedalang cakepan prosa liris sané mamurda “Bulan Sisi Kauh”

No comments