Mamadu

Olih: Ketut Sariani
"Dua Gadis Kecil" Gagambaran Kusnadi

 “Cening, élingang ragané kari alit, pacang menék bajang. Becikang ragané makta raga. Pekak tusing nyidayang makelo marengang cening. Tuuh pekaké tusing makelo. Yapin pekak mani puan tusing ada, cening sampunang sangsaya, pekak tusing taén galahin ragan ceningé pedidi.”
Asapunika raos Pekak Lanang mabesen ring tiang. Mangkin tiang yakti kari alit, pianak ubuh. Wantah I Pekak Lanang sané miara ukudan tiangé ngantos tiang matuuh limolas tiban. Kari cedang kuping tiangé mirengan besen Pekak Lanang.
“Ketut Wandri, dadi bengong jak padidi. Uling tuni cingakin tiang Ketut nrawang paliatné. Nak kénkén sujatinné, nang tegarang orahin tiang! I raga suba madan manyama yadiastun tusing ada iketan kulawarga.”
Makleteg bayun tiangé tundikin munyin Dayu Wila. Dayu Wila okan Ida Bagus Raka sané sangat paek teken tiang. Ring grian Ida tiang ngayah nulungin makedas-kedasan utawi gaén sané lianan. Gria Idané wantah sané nulungin ukudan tiangé sasukat tiang kalahina tekén Pekak Lanang sané dumunan ngayah i rika.
“Béh, Dayu. Ten wénten napi. Tiang inget sareng pekak tiange,” kénten tiang nyautin pitakon Dayu Wila sané malinggih di sisin tiangé.
“Nah Ketut, punang malih nika inget-ingetanga. Pekak Ketuté sampun ring tongosé becik. Mangkin Ketut acepang manten I Pekak mangda nyadia nyarengin pajalan Ketut ring mercapada niki,” galang keneh tiangé kasautin alus raos Dayu Wila.
Nanging nika wantah aslieban manten ring keneh tiangé. Mangkin tiang ten nyidayang mapineh becik. Ukudan tiangé sampun kaucap daki. Jeg kala napi kadén nyelepin ragan tiangé. Ten karasa yéh paningalan tiangé ngetél. Inget besen I Pekak sareng raos Dayu Wilané. Béh sarasa tusing nyidayang tiang nambakin ketélan yéh paningalan sané sampun nrebes melusin pipin tiangé.
Abulan sampun liwat, tiang marasa awak tiangé malénan. Basang tiangé ngancan ngedénang. Inget tiang tekén solah tiangé sané ten nawang tata krama. Mawak luh tusing bisa makta raga. Ngetél malih yéh paningalan tiangé ngenehang ukudan tiangé sané makutang. Ngentas di keneh tiangé pacang magedi uli grian Ida Bagus Raka. Sadurung pacang magedi, Dayu Wila sampun uning ring awak tiangé sané malianan.
“Ketut nak kénkén sujatinné, dadi Ketut lémpas ngantos kénten. Men sira sané ajak Ketut kénten. Sampunang nika bakta sedih padidi. Sira gegélan Ketut, nah orahang jak tiang. Nak pantes masi gegélan Ketuté nawang. Né nak Ketut jak gegélan Ketuté sané malaksana dadinné jak dadua naké ningting kéwehé niki,” kénten raos Dayu Wila ngedénang bayun tiangé.
Yakti gegélan tiangé nak mula sajan nyadia nyuang déwék tiangé sané sampun misi. Nanging tiang ten mrasidayang nrima tetimbangan gegélan tiangé krana tiang ker dadianga madu utawi somah cenikan.
Sanget pajalan magedi uling grian Ida Bagus Raka, pajalan tiangé katambakin sareng I Gedé Sanjaya. I Gedé puniki wantah timpal gegélan tiangé sané paling uning solah tiang sareng gegélan tiangé.
“Ketut, nang ja keneh-kenehang malu pajalané. Nyoman Putra nak sampun nyadia nyuang ragan Ketuté. Ulian Ketut, Nyoman Putra katulungin ngelah keturunan. Ketut pun nawang, somahné Nyoman tusing myidayang ngelah pianak. Nah jani Ketut ker nulungin. Lautang jani tresnané jak Nyoman. Somah Nyoman Putra pun nyadia ngelah madu laut ngelah pianak uling ragan Ketute,” asapunika I Gedé Sanjaya nuturin déwék tiangé.
Mula saja somahné Bli Nyoman nrima pesan déwék tiangé. Nanging tiang dereng nyadia dadi madu.
Tiang marasa pelih pesan kanti nyuang somah timpal. Nika mawinan tiang ten nyadia mamadu. Bangayang pun tiang sané ngedénang pianak tiangé padidi. Mula saja tiang nénten mapineh nyemak solah sakadi puniki.
“Ketut sampunan nuutin keneh sané nénten becik. Yén Ketut meled ker ngedénang pianak padidi sané lakar lacur tuah anaké cenik buin pidan. Panak Ketuté tusing lakar ngelah bapa ané anggoné tetua yadiapin suba ngelah Ketut ané madan mémé. Nang melahang nyemak pajalan idup. Ngedénang pianak tusing aluh cara i raga ngaé. Suud subé monto dogén mapineh boya-boya, jani lautang gedénang pianaké sareng gegélan Ketuté bareng-bareng,” asapunika raos Dayu Wila nuturin dewék tiang ané mula ukudan tiangé cenikan buin duang tiban.
Déréng uningina unduk puniki sareng Ida Bagus Raka, sané uning wantah Dayu Wila manten ring gria.
Tutur Dayu Wila sareng I Gedé Sanjaya ngulungan keneh tiangé ker ngalahin gegélan tiangé. Malipetan tiang ka kamar samping pawaregan griané. Tongos ané tis icénina ring ajin Dayu Wilané. Desiran angin ané nuut petengé masinaran bulan purnama nimpalin keneh tiangé ané tusing karuan. Tusing pegat-pegat tiang ngusud-usud basang tiangé.
Ngetél yéh paningalan tiangé ngenehang tutur Dayu Wila marep ring pianak tiangé benjang pungkur. Mula saja anak cenik ané tusing ngelah nak tua tusing ja melah idupné. Ada dogén unduk ané rasayanga kirangan. Tiang sané sampun ngrasayang dados anak ubuh kagedénang nak tua, I Pekak Lanang. Karasayang kuangan idup tiangé nénten masanding sareng anak tua sané dadi rupakan tiangé, sané nglekadang tiang. Yan mangkin tiang meled ker ngalahin Bli Nyoman Putra bapan pianak tiangé. Yakti tiang gaénang pianak tiangé sengsara. Cening tusing ker nawang bapa. Cening ker ngrasayang sengsara lebihan kén idup tiangé kalahin rupaka makakalih.
Angin peteng makta déwék tiangé katengah maya ngantos tiang ten inget malih ring raga. Pajalan tiangé maidehan, rurung ané ten taén entasin tiang mangkin tuut tiang. Ten ada rasa jejeh di keneh tiangé. Ring bucun rurung sané entasin tiang sagét tepukin tiang Pekak Lanang negak ngilut rotan.
“Pekak, adi pekak driki ngoyong? Anggén napi rotané nika?” kénten tiang nyapatin pekak tiangé.
“Cening, né ba gaénang pekak ayunan bang kumpin pekak. Melahang nyen miara, ngedénang kumpin pekak! Melah-melah masi cening dadi mémé lan kurenan. Da ja kanti ngalahin panak apabuin ngalahin somah. Nak gedé dosanné dadi mémé ané ngutang panak jak somah. Resepang cening…, resepang cening…, resepang cening…!” raos pekak ngancan makelo ngancan nyaruang kaampehang angin petengé.
Masalin masih baan munyin jagkrik, ilutan rotan pekak ngaé ayunan.
Makleteg bayun tiangé mirengang munyin pekak punika. Mulih pajalan tiangé uli rurung ané kaentasin nika. Mulih masi bayun tiangé uli tengahing maya inget malih ring raga. Inget masih tiang ngusud basang tiangé. Bukak tiang jelanan kamar, nyingak sampun matan ainé di muncuk kangin langité. Tiang ngentegang bayu, tiang marasa matepuk pekak. Nika wantah ipian. Pekak sampun mabesen ring déwék tiang napi ké sujatinné anaké makulawarga.
Dayu Wila mamargi gegéson ka kamar tiangé.
“Ketut, mara bangun?” kénten ragané nyapatin tiang.
“Ngih, Dayu. Wénten napi semengan pun mriki?” énggal tiang nyagjangin Dayu. Ajak tiang negak.
“Nah ada raosang bedik. Mu ké kayeh malu, di mukak antosanga jak aji,” baos Dayu Wila ngaénang bayun tiangé usak.
Énggalang tiang masalin, masugi dogén, kadirasa manjus tusing nyidayang ngentegang bayun tiangé. Ten taén atu Aji ngaukin tiang semengan kadi puniki.
“Ngiring Dayu. Dados tumbén Atu semengan pun ngaukin tiang?”
“Nah, bin jebos Ketut ker nawang,” Dayu Wila ten kayun ngortain tiang.
Pun nampek ring balé daja, tiang nyingakin ramé pesan anaké marembugan drika. Nampekan malih pedas tiang nyingakin Atu Aji sareng biang marembung sareng Bli Nyoman Putra. Batis tiangé ten ngidang majalan. Laut Dayu Wila ngedeng liman tiangé. Bli Nyoman Putra katimpalin somahné ngidih ukudan tiangé. Alus Bli Nyoman ngraos sareng Atu Aji.
“Kénkén Tut, né Nyoman nak seken ker ngidih Ketut. Tuah Ketut né jani ker ngidaang nulungin Nyoman. Sing pelih yén Ketut nyak nulungin. Somahné Nyoman masi suba nyadia lakar manyama jak Ketut. Nah jani kénkén keneh Ketut, Aji tusing ngidang maksa, kéwala ada melahné Ketut nyak nulungin Nyoman?”
Nrawang keneh tiangé nyautin raos Atu Aji. Paling keneh tiangé. Inget malih tiang tekén besen pekak di ipian tiangé. Nylieb bedik lawat anak cenik né ker lekadang tiang.
“Ketut…, mbok ngidih tulung jak Ketut. Apa ja keneh Ketut lakar mbok tuutin pang Ketut nyadia dadi manyama jak mbok ngayahin Bli Nyoman. Jumah ker ramé yén Ketut nyak bareng mbok mulih. Kenken?” Mara mesu munyin somahné Bli Nyoman seken tiang nimpalin baan alus.
“Ngih Mbok, tiang ngidih pelih yén tiang ngamalunin Mbok. Tiang ngidih tulung masi jak Mbok pang ngajahin tiang carané dadi somah ané melah, ané mabakti jak kluarga!”
Tiang mapamit sareng Atu Aji, Biang, miwah Dayu Wila. Sami mekelin tiang antuk besen sané becik-becik.

2 comments: