Gedé Ombak Gedé Angin

Dauh kalih sampun ayat. Manis sebengnyané, malengis rambutnyané, kalis sasuahannyané, nyrekis panganggoné. Sarung Kromo warni barak ati, kwaca blacu putih, masanding ambed poléng. Warna-warni tri datu ngaput awak ipun Madé Géwar, ancun-ancun nyujur warung wawu makécan-kécan pacang mabukak, ring bucun balé banjaré.
“Kopi sik!!”
Égar sada nyengking ngungkulin pisan somah Ni Nyoman Coblangé mulang raos ring Dadong Tumpuk sedek bungkut nguntul unggat-unggit ngupin-ngupinin api antuk sémprong ring cangkem paoné. Kumantos makakalih kembung pipin anaké odah kemuk-kemuk kadi dongkang pacang nyimbuh.
Wawu agrosan kopiné kebus makudus kainem, tan pajamuga macempléng malih Madé Géwar.
“Roko tih!!”.
Andus rokoné masepuk ngipuk ngimpug makilit maklélatan sareng andus kopiné, ngasab-asab kolong warungé, ngusap nyusup kolongan Madé Géwar.
Sinambi tan surud-surud nglepus-nglepusin andus roko kantun atugel, Madé Géwar mamargi ngelod kanginan nglintangin bancingah nyujur jaba Pura Dalem Gedé. Kaotonan manahnyané wénten klecan malih apisan, rahina penyimpenan éédan patoyan nemonin Anggara Kasih Tambir, tigang rahina sané sampun lintang.
“Da macapatan nyen!!!... Da macapatan nyen!!!”
Sabatek wénten anak liwat mapas, Madé Géwar setata ngriinin ngarahin ngorahin mangda ipun nénten kacapatin. Méh-méh wénten ping limolas ipun macempléng sakadi asapunika.
Sawatara apanimpugan saking Pura Dalem, ngendih pédih ipuné. Macegik nengkik nyengkingin anak istri lingsir sareng kalih sedek makutu makékés-kékésan ring batan bunuté ageng.
“Semengan suba makutu. Sing tawang ada tajen? Luluné apa sampatang jumah! Tidong-tidong tua”. Ngrumuk nguél Madé Géwar pisan, tumuli ngéncolang ngelanturang mamargi.
Ngilis pisan kapireng suaran botohé humung mabiayuhan, ngetohang bobot kliab kawéntenan ayam-ayam sané kagecel olih para juru kembaré makembaran, digelis pacang ngeleb di lantang.
“Cok cok cok, gasal gasal gasal, tluda tluda tluda, biing biing biing, dapang dapang dapang, nah nah nah payu seket, seket ringgit, nah seket ringgit. Aaaaaaaaaaahhhhhhh,.......”
Makuwus kadi kuwungan ombak segara kidul, kantos apanimpugan kapireng ucap-ucap dengkak-dengkik bebotoh sané ketah lumrah ring kalangan tajen, terang utawi branangan.
Kejengah-jengah Madé Géwar agia pacang nebus kalah-kalahan ipun kantos neren ping tiga. Gedé ombak gedé angin. Sesenggaké punika sampun rumaket pisan ring saparilaksana kang kinucap bebotoh. Asapunika taler Madé Géwar. Montor pit sané tan lami katumbas duk ipun menang ring pangrébogan, dibi soré sampun kaadol malih mudah-madah, anggén ipun gelar maklecan mangkin nandang jengah.
Sampun ancang jegjeg Ida Sang Hyang Surya. Ngas marantaban ambu peluh para bebotoh, maadukan sareng ambu minyak kayu putih minyak adas i dagang ubad, macampuh ambu saté penyu metu saking andus pamanggangan, ngilub ngantos ngebekin kalangan tajené. Tan akidik bebotohé bangkes-bangkes.
Panes jagaté mangentak-entak. Tangkah I Madé Géwar bilih-bilih. Bekel ipuné sané pecak inuni semeng siu atus ringgit, kantun wantah sasur ringgit. Uncem muan ipun kadi surya kemkem gulem, jengah ngahngah kadi kanyahnyah.
Ring tengah kalangan tajen sayaga malih tukang kembar nyongkok maarep-arepan, mentét ngelegin ayam kekembarannyané soang-soang, sampun mataji. Tukang kembar baléran mentétin ayam sangkur godég gorupa, sané badelodan ayam papak bulu selem.
“Klau watis kuning, jaya. Ijo kuning wiring cemeng, Talu. Bumbun suku putih, jaya. Wiring cemeng, talu. Wrik bang karna, jaya. Wangkas putih, talu. Ayam papak ireng alah dening sangkur godeg gorupa”. Made Gewar nginget-ngingetang daging-daging Lontar Pangayam-ayam.
Punika mawinan nuek kliab I Madé Géwar sampun cumpu ring ayam sangkur godég gorupa, nganutin pawarah-warah sané panggihin ipun ring lontaré.
Ganti pacang katandes, kantos sampun galah tukang kembar pacang agia ngelébang ayam kekembarannyané, Madé Géwar durung polih musuh tantangin ipun matoh. Yan asapunika indiké, jeg nglalu mabading guling ipun mapas kliab, mangda polih kémaon matoh, purun ngetohang ayam papak ireng sasur ringgit, duaning katangtang polih ngapit olih botoh sané negak tan doh sakeng ipun.
Tan wénten apanginangan ayamé ngeléb makakalih, nungkruk nyelémpoh ayam papak ireng tan mrasidayang bangun-bangun malih. Sinarengan bebotohé mabriuk “ aaaaaaaaaaaaaaa,....”. Botoh sané ngetohang ayam sangkur masuryak, sané ngetohang ayam papak makesiab. Ping tiga sampun cééngé kelem ring pasoné, karuntutin suaran kajar.
“Moooooooooooongngngng,....................” .....”.
“Kaooooooooooonnnnnnnnn,..............” Suaran sayané ring tengah kalangané tan parunguang malih, réhning bebotohe telas mancitan, doning sami uning yening ayam papak ireng sampun kalah.
Kabejek kepel-kepel jinahé sasur ringgit olih Madé Géwar kantos dados lamu buahé asiki, raris kasabatang ring sang sané ajak ipun matoh, saha cepeng kajangkuak, tan bina kadi wenara nyangkuak woh-wohan.
Srayang-sruyung kadi layangan kirangan angin, Madé Géwar matilar saking kalangan, tan bina parajurit témal matatu makirig saking kalangan siat. Jlémpah-jlémpoh nglintangin selag-selagan bebotoh kantun bek jenek ring jaba Pura Dalem. Mabudi pisan ipun simpang ring warung numbas wedang, reh seduk bedaknyane kalintang, nanging kawandéang, rumasa jinahé sampun kedas.
Ancun-ancun jua ipun nglintangin balé banjar ebek antuk botoh cekian makebat sawatara limang pacekan. Ring tlajakan batan bunuté sayan makuéh anak istri cerik lingsir magésgésan makutu matimpi-timpi, sinambi ngremugang indik ilén-ilén calonarang sané pacang kawéntenang wenginé nyanan.
“Béh, nyén ya lakar mundut Ratu Ayu nah ?”.
“Ida Cokorda Singapadu, nyén men buin”.
“Yan kéto, Guru Cekug ya lakar dadi Pandung”.
“Aaaaa,.....nyén buin bani? Yan lénan tekén Guru Cekug dadi Pandung, tondén teked di undak tigané, suba macuet malaib”.
“Guru Cekug anak suba sai-sai ngemit Ida Bhatai di Dalem”.
“Nah nyanan kaukin embok nyen Luh, bareng-bareng nangkil!”.
“Aa, embok kaukin masé Luh!”.
Nah nah, selidin bedik, apang maan mabakti malu”.
Kadi asapunika istri-istrine ngorta kangin kauh panjang pisan saling sambung saling langkungin sinambi iteh makutu tumpuk telu tumpuk pat. Sarat sami nyantosang peed pacang mamargi nunas toya ning ring beji, duaning pééd ring rahina panyimpenan pacang pinih panjang.
Lingsir magingsir, suryané sampun séng kauh, sawatara jam kalih. Istri-istri banjar pangamong patoyan marérod tan pegat-pegat nyujur Pura Dalem nyuun aturan tegeh-tegeh pisan. Sakancan woh-wihan, sanganan, satuh, dodol, madérék majajar asri katata ring dulang ageng. Ring muncuk aturané ngrempiak sampian gonjér, malédpéd reringgitannyané ngeninin ayam kurungan mapanggang ningkang ring duur anamane sané pinaka dasar sanganan miwah woh-wohan.
Bebotoh taler wénten sané wawu mamargi maklecan, doning saking inuni semengan nyelapin makarya atengah rahina. Sabecik-becik petakén botohé sané gumanti timpal-timpal ipun maklecan, kasautin antuk ngambros mamedih olih Madé Géwar.
“Kénkén botohé selidan suba mulih?”.
“Bedikin cai mapeta”.
Malih wénten botoh tiosan becik-becik matakén.
“Nu tajené Dé?”.
“Kema dengéngan matan cainé, ngudiang icang takonin!”.
Kumantos tan dugi-dugi pedih ipuné tambis-tambis metu rebat, ritatkal wénten timpalnyané nyengguhang ipunné menang. 
“Bééh,........ mara menang jeg selidan suba mulih”.
“Ih cai jelema bangsat. Bedikin cai mapeta, bakat obés kai bungut ibané nyen!”.
Nelik ancang nyagnyagin timpalnyané sané digelis malaib.
Cutet jeg mamedih kémanten Madé Géwar sapatilar ipun saking maklecan. Tios banget rikalaning ipun menang, setata begér ajum kenyem-kenyem, asing tepukin ipun anaké tanjené numbas kopi utawi ajengan.
“Naééé,.....jeg daar. Akuda ja telah baan naar, eda sangsaya, ené Madé Géwar lakar tanggung jawab mayah!”.
Satoning bebotoh, yéning menang, sakadi tan paarti pipisnyané. Sané mangkin salingké pacang numbasin anak tios kopi utawi ajengan, numbasin déwék ipun kopi acangkir kémanten tan prasida. Neren ping pat kalah, kedas jinah ipuné kadi silapin méng buta. Puniki sané kabaos gedé ombak gedé angin. Yéning menang, arta brana sané tan patut tumbas jeg katumbas. Yéning kalah, teked panganggo ring awaké kaadol.
Sué sampun ipun negak mapangsegan kadi togogé lolohin ring bataran balé dauhnyané. Suwung mangmung, nénten wénten sira clapat-clapat. Balinin sok nasiné ring paon, sampun malinggeb. Toplés wadah kopi gula taler puyung. 
Inget ipun mucingin somah inuni semengan, tatkala ngorahang ngidih pipis anggén numbas beras kopi gula tur aban-aban bakta jumah sameton sané pacang ngelar yadnya.
Mawali ipun mapangsegan mapangenan, nandang sirah pengeng, basang seduk kriok-kriok, kantos baat paningalan ipuné tan nyidayang kedat.
“Sing ada nang apa dik ha. Seduk ja basangé puk!”.
Saget macempléng ongoh-ongoh glebag-glebug I Nuarka, sué negak ring samping bapannyané, nanging kauningin olih I Madé Géwar, réh sampun doh pisan mangumbara manah ipun.
I Nuarta gumanti pianak Madé Géwar sané pinih kelih. Sampun mayusa limolas tiban, sakémaon kantun sakadi anak alit, lengeh-lengehan, ngawit embas sampun keni sungkan ayan. Ngrahina ngantos ping lima ping nem ayannyané ngentah, mawinan tan purun ngalin padidi jumah. Sakemaon rahinane punika ipun padidi. Mémé ipun ngoopin, adin ipun sedekipil-ipil ring tegalé sapangrauh saking sakolahan.
Kadi buka sibak tangkah Madé Géwar miragiang pianak ipun seduk-seduk, nénten keni napi-napi saking semengan. Sué ipun bengong kaslengagang, nénten keni antuk ipun malaksana napi-napi. Digelis kagelut pianak ipun, kadandan malih ka pasaréané sawai-wai saha kapituturin.
“Nah, masaré buin malu ning. Jani baa pesu meli nasi!”.
Durung puput raosnyané, makeblés Ni Wayan Coblong sakéng ngoopin, masemu jengis jengah, nanging jeg nengil tan ngeraos napi-napi. Iteh ipun ngelasin séla bun, nyekah-nyekah sané berek-berek. Ping kuda-kuda Madé Géwar ngraos, nénten karengaang. 
“Luh, to pianaké tondén madaar uling semangan, kema nganggeh baas malu, apang ada jakan!”
Risesampuné ping lima Madé Géwar ngraos, kadi buka bitbit pedih basang somahnyané.
“Apa bakal alih mulih. Sing ditu di tajené pulesang ibané. Da mulih-mulih. Somah tekén pianaké nyak tuara. Yan marasa tekén dadi anak muani, kema masuaka cepok nganggeh, eda ngandelang anak luh dogén. Pipis anggon matajen ada, anggon meli baas tusing ada”.
“Yih, kénkén keneh nyainé né, orain beneh-beneh jeg kenyat anggona nyautin munyiné. Basang sedeng panesa, jeg cekuk baongé apang bangka tendasné”. Madé Géwar cenget masaut tumili gagang-gagang nampekin somahnyané nagih nyekuk baong, nanjung témpéh madaging séla berek-berek. 
Kaslengagang Wayan Coblong ningalin séla ubi berek antuk ipun ngidih ring Dadong Tumpuké jagi lablab pacang kaicén pianak-pianak ipun, mauyag mabrarakan ring natahé. Ngetéh ngejer buka bungkul awak ipuné kajengah-jengah. 
“Néh,....matiang san icang néh! Ené tiuk anggon nebek apang mati sapalan!.
“Yih, nantang nyai né? Bani-bani dogén tekén anak mauni”.
Sayan-sayan brangti Madé Géwar.
“Naé lautang té. Ngudiang ngoyong. Jeg matiang jani. Apa yasang icang idup buka kéné!.”
Kajemak olih Madé Géwar baong somahnyané agia pacang kacekuk, tatkala pianak ipuné Sukaséni jerit-jerit.
“Méméééé,........... Bapaaaaaaaa,..........”.
Apesel gedé saang sané kapupulang olih anaké alit antuk ipil-ipil saha kelapa tuh abungkul kaentungang mauyag ring natahé, tumuli nyagjag ngelut méménnyané.
Aget anaké alit gelis rauh, yan ten kénten, amunika galak. Ipuné Madé Géwar, sinah Wayan Coblong mangguhang sengkala. Majanggelan Madé Géwar, nénten durus nyekuk somahnyané, tur makiles nyangklek ring bucun paoné.
Wayan Coblong, I Nuarka, lan I Made Sukseni malih munduh-munduhang séla sané makacakan ring natahé, nglanturang nyekah-nyekah sané berek-berek, tur digelis kalablab.
Lek rumasa ring padéwékan tua, gangsaran tindak kuangan pamineh, ngrépak Madé Géwar ngengésin kelapa sané kabakta olih pianak ipuné polih nuduk ring tegalé. Ajahan pisan sampun wénten séla ubi maurab.
Ngetél poosnyané I Nuarka kilen-kilen nunas séla maurab kasarengin antuk adin ipun Made Sukaséni. Bengong, nyelet yéh paningalan Madé Géwar lan somahnyané yingak pianak ipun makaklih matilesan déwék lacur. Katampekin anaké alit olih yayah renannyané sinambi sareng-sareng nunas séla maurab.
“Luh, uli jani beli masumpah suud mamotoh. Kadung pelih baan beli matingkah ipidan. Sinampurang beli. Jalan jani pianake Yasang!”.
“Kéto suba beli. I raga lacur ngelah pianak gelem-geleman, jalan ia upapira. Suud mamuduh mamotoh. Bebotohé ento gedé ombak gedé angin. Sajabana bakal ngaé utang, tusing ada gedina buin”. 
Galang apadang masriak masriok malih kulawarga Madé Géwar, sadurungnyané remrem kadi katingkeb gulem, ulian mamotoh, matetegar nglangi ring segara judi, gedé ombaké gedé taler angine, ring asapunapine kapuntag-pantigang ombak ageng kantos kelem ring palung kanerakan.

banyu pinaruh
redité paing sinta
190206

NB: Satua cutet puniki kaambil saking cakepan “Gedé Ombak Gedé Angin” kaca kaping 52

1 comment: