Umah

Olih: IDK Raka Kusuma

"Tajen" Gagambaran I Nyoman Ridi

Pak Guru Gusti Sukadana ngranjing ka tengah kelasé. Murid-muridé ngaturang panganjali.

“Alit-alité sareng sami,” Pak Guru Gusti Sukadana mabaos, di subané ngenahang tas duur méjané,” medalang buku gambaré. Gambar umah, jero, puri, utawi grian duéné suang-suang. Sampunang uyut. Bapak ten nongosin alit-alité.”

“Jagi kija, Pak?” Nyoman Antara nyelag aji patakon.

“Bapak ten kija-kija. Dinané mangkin guru-guruné jagi rapat. Ngrapatang indik ujian sané jagi rauh.”

Sapatilar Pak Guru Gusti Sukadana, sajaba Gedé Wiradana, murid-murid kelas limané garjita gati ngambar. Ada masambilan suar-suir. Ada masambilan gendang-gending.

Limolas menit suba liwat. Gedé Wiradana nu natakin jagut nlektekang buku gambar ané makebat duur mejanné. Limanné ngamel potlot. Tekek. Nanging sing sida ngorékang.

“Wiréh i déwék sing ngelah umah, kénkénang abeté ngambar?” Uli mara lakar ngawitin ngambar ada pang duang dasa ia ngraos di keneh buka kéto. Sing aséna paliatné nrawang sawang. Sing aséna masi marawat di kenehné unduk ané ngranaang ia kanti sing ngelah umah.

Pecakné ia sugih. Umahné linggah tur melah gati. Mobil ané celap-celep sig umahné, tur ané tumpangina nyabran masekolah liunné tetelu. Mobilé ento makejang gelah bapanné. Sakéwala lacur. Uli sekat ia ngenjek kelas dua SD bapanné mamotoh. Sakancan plalian, sakancan togél ubera. Ané pinih nyakitin kenehné, bapanné bebotoh luh. Yén pang kuda kadén suba bapanné ngantén-palas. Sagét ajak anak uli Badung. Sagét ajak anak uli Tabanan. Sagét ajak anak uli Jember. Sagét ajak anak uli Sasak. Cutet, ajak anak uli ideh-ideh. Kondén buin ngelah mitra dini-ditu.

Mirib sing sida naanang sakit ati, atiban ané liwat, méménné nuturin bapanné apang suud ja ngantén-palas, mamitra miwah mamotoh. Dugasé ento Gedé Wiradana sedek di pasaréanné. Gelem. Bapanné brangti tuturina baan méménné. Mabukti, dingeha bapanné matbat méménné aji munyi sing dadi dingehang baan koping. Suud matbat, memenné tundunga apang magedi jani ja. Méménné macelep ka kamar tongosné Gedé Wiradana masar matamped-tamped.

“Mémé lakar kija?” Gedé Wiradana matakon.

“Mémé lakar magedi,” méménné masaut sambilanga ngeling.

“Tiang milu Mé.”

Méménné sing masaut.

Naanang gelem Gedé Wiradana majalan nututin méménné. Naanang gelem ia negak di samping méménné di tengah bisé ané lakar luas ka Batubulan. Gedé Wiradana sing bani matakon, ngudiang sing menék sig bisé ané luas ka Buléléng. Tongos palekadan méménné.

Teked di Batubulan, tuun uli bisé, ia nututin méménné majalan ngojog mobil angkot ané luas ka Kreneng.

Dugas mobil angkoté teked di Kesiman, méménné ngorahin supiré marérén. Sambil nandan limané, méménné ngajakin Gedé Wiradana tuun.

Nututin méménné majalan ngajanang, Gedé Wiradana maniang déwék matakon.

“Lakar kija, Mé?”

“Ka Puri Kesiman dajané,” adeng méménné masaut.

“Sig nyéné?”

“Sig Sagung Dwipayaniné.”

Gedé Wiradana sing matakon buin. Parab ané orahanga tekén méménné ento tawanga. Uli kelas telu SD, nyabran satondén masaré, méménné nuturang Sagung Dwipayani. Timpal méménné uli SD kanti SMA. Sakéwala disubanné tamat SMA Sagung Dwipayani mawali ka Puri Kesiman. Déning ajin idané ané dadi polisi suba pénsiun. Sagung Dwipayani kuliah ring Universitas Udayana. Memenné kuliah di IKIP Singaraja, nanging sing lantur. Ané ngranaang, ngantén dugasé mara ngenjek seméster telu.

Kapin makelo sing kacunduk, Sagung Dwipayani tetep ngirim séwala patra tekén méménné. Méménné masi tetep ngirim surat. Di kapah-kapahé, Gedé Wiradana orahina maca séwala patrané Sagung Dwipayani.

Biangné Sagung Dwipayani tengkejut nyingakin sapatekan méménné. Ida raris nandan méménné tur ngaukin déwékné ka purian. Sayan tengkejut biangné Sagung Dwipayani mirengang unduk ané nepén méménné.

Gerungan mobil di garasané megat atur méménné.

“To Sagung Dwipa rauh,” biangné Sagung Dwipayani ngandika.

Kangén kenehné Gedé Wiradana nepukin méménné magelut ajak Sagung Dwipayani. Sayan kangén kenehné nepukin Sagung Dwipayani nangis dugas méménné ngaturang unduké ané nepén tur ngaturang sing lakar mabalik buin ka Klungkung.

“Men, kénkén putusan Astutiné, jani?” Sagung Dwipayani matakén sambil ngusap toya panon.

“Wantah dados tunas, icénin titiang ngayah driki sareng pianak titiangé.”

“Kanggo biang tiangé,” Sagung Dwipayani masaur, “sapunapi biang, icén ipun ngayah driki?”

“Antiang malu i aji,” alon masaur biangné Sagung Dwipayani.

Sanjané, kaputusang, kicén ngayah. Sakéwala, Gedé Wiradana kandikain nutugang sekolahan di SD ané nampek tekén Puri Kesimané.

Munyi tegakan ulung uli duri, ngranaang Gedé Wiradana inget tekén déwék. Ngranaang ia inget masi: déwékné akorékan tondén ngambar.

Gedé Wiradana ngunjal angkihan. Sing aséna, munyi maclepeh uli kenehné. Kénkénang abeté ngambar. Yén gambar cara umahé di Klungkung suba sing gelah. Yén gambar cara puri tongosé ngayah, masi tusing gelah. Laut ia nyledétin Wayan Darmawan ané negak di sampingné. Tingalina suba suud ngambar. Ditu ia mutusang ulah ngambar.

Mara limané lakar ngorékang potlot sig buku gambaré, sagét Pak Guru Gusti Sukadana ngranjing ka kelasé.

“Alit-alité, sampun usan ngambar?” Pak Guru Gusti Sukadana matakén di subané malinggih.

“Ampun!” murid-muridé, sajaba Gedé Wiradana, sibarengan masaut.

“Yén sampun bakta mriki!”

Pagrudug murid-muridé ané suba suud ngambar ngojog genahné Pak Guru Gusti Sukadana malinggih. Gedé Wiradana nu negak di tongosné. Bengong. Sing aséna, potlot ané gisina uli tuni, ulung ka bataran kelasé.