Mai Malajah tekén Kulawargané I Sudarma Yéning Dot Dadi Maling

Olih: I Putu Supartika

Sumber Gagambaran; imgur.com

Idadané dot dadi maling, nanging takut ketara lan abana ka kantor polisi? Jalan resepang satuané ené.

Yén mula dot dadi maling, idadané musti malajah uli kulawargané I Sudarma. Kén krana kéto? Ulian kulawargané I Sudarma tuah maling ané paling duweg. Uli leluhurné ipidan tuah maling lan kanti jani ondén taén ketara. Yadiastun di sisi liu anaké ané nuturang yéning kulawargané makejang magaé dadi maling, nanging kanti jani, tusing ada ané nyidaang muktiang, tusing ada ané taén nepukin rikala sedek maling. Nyén nawang, ulian malajah ditu, idadané nyidaang dadi maling ané paling duweg, maling ané tusing taén ketara di guminé.

Uli kumpiné, ipidan suba kasub tur kasengguh maling. Sabilang ada ané kélangan di désané wiadin di umah sandingané, makejang anaké lakar ngorahang ané maling tuah kumpiné. Nanging tusing ada ané nyidaang muktiang. Kanti taén kumpiné abana ka kantor désa ulian ada wargané ané ngalapurang yéning sampiné ilang palinga tekén kumpiné I Sudarma. Di kantor désa, ané ngalapurang sing nyidaang muktiang, sing nyidaang nekaang saksi, ulian ia mula tusing nawang lan tusing ada ané nepukin. Unduké totonan makada anaké ané ngalapurang ngidih pelih tekén kumpiné I Sudarma. Di kenehné, kumpiné I Sudarma kedék ngikik ulian nyidaang nayain ané ngelahang sampiné: sampiné ilang lan naanang lek ulian kasengguh ngaé pisuna.

Nanging lacur, kumpiné mati ulung uli di punyan nyuhé. Ia mati di tegal sandingané. Dugasé totonan kumpiné maling busung di umah sandingané ngaremeng ajaka kurenané lakar abana ka peken buin mani semengané. Kumpiné menék, kurenané ngantiang di beténé. Nanging rikala lakar menék ka paungan nyuhé ngalih busung, ia pelih magisian, papah tuh bakat gisianga, papahé kelés, pagisian limané masih keles ané ngaenang ia ulung nunceb ka tanahé. Mirib ada molas méter tegeh punyan nyuhé totonan, lan baong kumpiné lung ulian malunan sirahné neked di tanahé. Kumpiné tusing makrisikan.

Kurenané ané nepukin unduké totonan ngedénang bayu. Awak kurenané paida abana ka tegalné tur jelémpanganga di paak bongkol punyan nyuhé. Neked di tegalné mara ia ngeling gerong-gerong ngaukin sandingané. Tekén sandingané ia ngorahang yéning kurenané ulung ngalih busung lakar anggona marainan krana bin telunné tuah Galungan.

Sapeninggal kumpiné, gagaén dadi maling totonan kalanturang olih pekakné. Pekakné masih maling ané duweg lan tusing ketara tur suba dadi maling uli matuwuh limang tiban yadiastun ané palinga tuah kacang magoréng di padagangané Kumpi Mireg. Uli nyumunin maling kacang magoréng, lantas pekakné dadi maling paling kasub lan duweg di désané sakéwala tusing ada ané taén ngetaraang utawi makatang.

Buina pekakné taén sekaanga tekén sandingané ulian bes sesai kélangan biu wiadin busung. Telu wai sandingané maseka ngintip pekakné I Sudarma, sakéwala tusing masih ada ané makatang. Malahan ané ejuka tuah maling ané lén ané sedek maling nyuh lan kadénanga pekakné I Sudarma. Mirib ulian duweg, ulian tangeh, utawi mula untung, utawi mula nawang yén déwékné sedek kaintip, pekakné tusing ketara.

Disubané pekakné tusing mampuh majalan lan tuah pules di pasaréané ulian kena sakit tua, gagaén malingné totonan kalanturang olih bapané. Bapané masih tetep duweg yadiastun pekakné tusing taén ngurukang kénkén carané maling. Ané ngaénang ia kasengguh maling duweg, ia taén maling pratima di Pura Dalem ané ngaénang désané biur.

Semengan, Pekak Dugris ané biasa ngarit padang di natah purané nepukin wadah pratima di malun panyimpenan pratimané sambeh. Tepukina petiné mabukakan, kasa putih kuning mabrarakan, sisan bunga tuh masih sambeh. Nepukin unduké totonan, Pekak Dugris ngalapur tekén prajuru désané, laut kalapurang ka polisi. Tusing ja makelo, polisi teka a mobil ka Pura Dalem. Pekak Dugris takonina kéné kéto, ia ngorahang yéning déwékné nepukin makejangné suba sambeh.

Lan idadané nawang? Rikala umahné Pekak Dugris tekaina tekén polisiné, ditu polisiné nepukin bunga mas ané biasa anggona ngias palinggihan Bhatarané di Pura Dalem. Ulian unduké totonan, Pekak Dugris kasidang lan mati di penjara ulian tua tur nyakit ati. Bapané I Sudarma? Ia tusing ada ané melihang, tusing ada ané ngaba ka pengadilan, lan ia tetep tusing taén ketara mamaling kanti tusing mampuh kija-kija lan mati ulian penyakit tua.

Dot makeneh aluh lan ngalanturang apa ané patamaina tekén leluhurné, I Sudarma laut ngentinin bapané dadi maling. Sabenehné bapané dot apang I Sudarma dadi guru agama. Ento makada, I Sudarma kasekolahang di PGAH (Pendidikan Guru Agama Hindu) nganggon pipis asil mamalingné.

“Depang bapa ajak leluhur cainé dogén ané dadi maling, cai harus berpendidikan. Cai harus nyidaang ngamiikang adan kulawargané ané suba uli pidan macolek pamor dadi maling. Selegang masuk, bapa sasidan-sidan lakar nyekolahang cai, bapa dot ngelah pianak dadi guru, guru agama.”

Nanging mula dasarné pianak maling lan lekad di kulawarga maling, ia milu masih nuutin bapané wiadin leluhurné, nyak cara sasonggané, buahé ulung tusing ja joh uli punyané.

Yadistun masuk di PGAH, sekolah agama ané malajahin tutur-tutur agama, nanging I Sudarma suba biasa maling. Suba pasti bapané tusing nawang unduké totonan, krana ia duweg ngelidang tekén bapané. Yén bekelné kuang, I Sudarma suba biasa mukak tas timpalné lan nyemak pipis gelah timpalné. Ia sing perduli apaké ané ngelahang ento luh wiadin muani, apaké ia lakar ngeling ulian bekelné ilang, apaké pipisé totonan lakar anggona mayah bulanan di sekolah, apaké pipisé totonan lakar anggona mayah utang.

Buina ia masih tusing perduli, kadirasa timpal leketné nyidaang palingina. Timpalné ané ajaka negak abangku biasa palingina lan ia enu tetep nyidaang masebeng biasa rikala timpalné totonan ngorahang kélangan pipis.

“Dija pejang cai? Lamun cai perlu pipis, néh pipis raga malu silih,” alep ia mamunyi lan masilihang pipis ané palinga totonan tekén timpalné ané palingina. Timpalné ané tusing nawang apa nganggep I Sudarma timpal ané satia lan nyak urati tekén timpal ané kena pakéweh. Ulian barésné totonan, makejang timpalné tusing ada ané nawang yéning ia tuah maling. Yadiastun liu ané nyambat yéning kulawargané tuah maling, nanging timpal-timpalné nepukin I Sudarma malénan, lan besik tusing ada ané ngelah nyet yéning sujatina I Sudarma tuah maling, patuh cara kulawargané ané lénan.

Tamat uli PGAH, ada bukaan guru agama di SD, lan bapané suba nyediaang pipis yéning dipradéné misi nombok apang pianakné nyidaang dadi guru agama. Bapané nyansan jemet nyemak gagaén mamaling, kanti pratima di Pura Dalem palinga.

Nanging buin cepok, mula dasarné pianak maling, I Sudarma tusing rungu. Ngorahang tekén bapané lakar seleg malajah apang nyidaang dadi guru agama, nanging sujatiné ia tusing madaftar lan tusing milu seléksi.

Krana tusing maan dadi guru agama, ulian mula kenehné tusing kemu, I Sudarma luas ka kota lan ngorahang lakar maburuh di toko. Pangakuane teken bapané, ia ajakina tekén timpalné maburuh di toko. Lan neked di kota, ia nyansan wanén lan nyansan bani mamaling.

Awai ngoyong di kota, ia nyumunin mamaling baan nyemak nasi bungkus di dagang paak tongosné ngoyong. Lan mula dasarné tuah tukang paling, aluh baana ia nyeliebang nasi bungkusé totonan lan tusing ketara. Telu wai ngoyong di kota, ia suba nyidaang malingin tuan rumah tongosné ia ngoyong. Cara cicing, ia nyidaang ngadek dija tongos pipis tuan rumahné, lan abedik dogén tusing rungu, pipis tuan rumahné suba ilang.

Tusing matuwuh telu bulan ngoyong di kota, ia suba nyidaang nyicil montor Astréa buntut ané dugasé totonan dadi motor paling kebut. Lan adéng-adéng, ia masih nyidaang meli tanah di kota yadistun tusing linggah, tuah 3 are. Adéng-adéng ia nyidaang ngaé umah, uli umah matembok batako malalung, laut nyidaang makramik. Makejang tuah asil mamaling.

Reramané di jumah tusing nawang unduké totonan, ané tawanga tuah pianakné magaé di toko, mulih ngabulan cepok, lan kanti mati bapané tusing nawang yéning sujatiné pianakné masih nyemak gagaén dadi maling di kota.

Sapaninggal bapané, I Sudarma sayan jemet mamaling. Tusing ja mamaling di kota dogén, dikénkéné yén ka désané lebih tekén dua wai, ia masih mamaling di désané. Buina ia ngaénang désané biur, krana tuah apeteng, telung pura ané ada di désané kélangan pratima. Ia mamaling di telung purané totonan peteng ngorahang mani lakar luas ka kota. Lan agetné I Sudarma, ia tusing taén katara. Buin amingguné, buin abulané, atibané, lan kanti krama pangempon purané totonan engsap yéning di purané taén kélangan pratima, I Sudarma tusing ketara. Maling pratimané masih tusing taén tepukina.

Tuah ulian magaé dadi maling, ngandelang wanén, ia dadi anak sugih. Timpalné ané bareng ajaka masuk di PGAH lan jani dadi guru agama kalahanga tekén I Sudarma. Sabilang mulih ka désané, makejang anaké ngon, lan liu krama désané ngajum, ngorahang yéning I Sudarma tuah anak ané suksés disubané luas ka kota. Unduké totonan masih ngaénang liu truna-trunané ané mara tamat SMA luas ka kota lan magaé di toko. Di keneh truna-trunané totonan apang nyidaang nuutin pajalané I Sudarma: uli buruh di toko nyidaang dadi anak sugih.

Saka bedik, jelék kulawargané ané ipidan kadung macolék pamor dadi kulawarga maling nyansan ilang. Kapah, buina sing ada ané nyambat kajelékan kulawargané ipidan ulian I Sudarma jani suba kaanggep suksés. Yadiastun nu ada nyambat leluhurné dadi maling, nanging munyiné tusing nyakitin kuping. “To tolih I Sudarma nyidaang ngamiikang adan kulawargané ané ipidan kasengguh jelék,” utawi, “I Sudarma patut dadi tatuladan, ané ipidan kulawargané dadi maling, jani ia muktiang yéning tusing nu dadi maling tetep nyidaang idup tur suksés.” Lan pepes masih krama désané mamunyi kéto di malunné I Sudarma.

Ningeh munyin krama désané buka kéto, I Sudarma tuah makenyem tur lega.

Lan rikala guminé suba sayan peteng, tur munyin tukéné kadingehan ping nem di adegan umahné, I Sudarma sedek teleb ngaturang bakti di malun sanggah kemulané. Petengé jani, ia marencana lakar mamaling pratima di Pura Puseh. Nanging satondéné mamaling, ia setata ngaturang bakti, apang selamet lan tusing ketara, cara ané taén orahanga tekén pekakné ipidan: satondéné maling ingetang ngaturang bakti, nunas ica apang selamet lan tusing ketara.

Dénpasar, Juli 2020