Lawatan Bali

Olih: Ketut Suara Antara

Sumber Gagambaran: pixabay.com

Pawayangan inggih punika kesenian pinih jati saking Indonésia sané sampun kasub ring Pulo Bali lan Jawa. Wénten carita wayang sané munggah ring Ramayana miwah Mahabharata. Rahina sané sampun lintang punika akéh sané mabalih. Cenik kelih bajang tua samian mabalih. Ring dija sané maduwé utawi ngalaksanayang pawayang. Nah kemu krama utawi banjar mabalih. Ten marasa doh kapining umah, sangkaning dot ningehang pitutur utawi tatuek idup ring pawayanagan. Tua-tuané makasami uning ring tokoh wayang punika. Pakedék pakenyum nyarengin carita pawayanganné sinambi ngrereh tatuek lan piteket ring carita lawat wayangé. 

Ring aab jagat sakadi mangkin, anaké sané seneng mabalih wayang ngancan nguredang. Napi mawinan sakadi punika? Napiké pamargi carita wayang punika nenten baud, napi wénten sané lianan?

Pakibeh jagaté sané mangkin sampun nglimbak kantos ring aab jagat kabaos révolusi industri 4.0. Sangkaning napak aab jagat Révolusi Industri 4.0,  punika mawinan jatmané prasida lapah mapikayun, mabaos, miwah ngwigunayang téknologi informasi madasar onliné. Internét, internét, lan internét. Yéning sampun prasida onliné, winaluya mikolihang suargan ring mrecapada, sakéwanten yéning sampun pakétan internét (kuota) telas, janten sampun nerakané panggih; semu ucem, tulya ayam matatu ring baong. Punapi malih ring aab jagaté kadi mangkin nénten madrué handphoné utawi hapé, gadgét, tab, miwah sané tiosan pastika sampun kadi lindung uyahin, bingah-binguh kalintang inguh. Sering anaké maosang hapé punika kadi gagélan wiadin tatagon. Yéning selehin, anaké sané wau matangi janten nénten gagélanipuné sané kacingakin dumun, pastika paling nuké anyud ngrereh hapé, nuréksain notifikasi ring média sosial. Hapé madrué linggih luihan ring gagélané. Rasa-rasa arahina nénten makta hapé sakadi awarsa karumasayang. 

Patut kauningin pawayang pinih mawantu ring kahuripan jadma. Napiké dados jadma nénten malajah saking lawat wayang punika. Lawat pawayangan pateh sakadi kahuripan ring manusa sami. Sadar tan sadar, arsa tan arsa, wruh tan wruh. Kadi asapunika kahuripan ring krama Bali. Kahuripan sané wénten ring Bali pateh sakadi sané sampun wénten ring carita pawayangan inggih punika carita Mahabharata.

Ring aab jagat sakadi mangkin lanang punika setata paling sakti lan ngungkung sané tiosan. Mangkin sapunapi sané maraga istri mangda mrasidayang ngambil parilaksana sekadi Drupadi. Uning Drupadi? Drupadi istri pandawa punika. Akéh sané kaambil ring carita Drupadi. Drupadi anak istri sané kukuh, wikan jagi ngamedalang parilaksana, parilaksana pinih becik jagi nglawanin sang adharma. Drupadi sujatiné uning nénten mrasidayang jagi nglawanin kurawa sané pinih corah. Antuk punika drupadi mrasidayang jagi nganikain sang pandawa mangda mademang sang kurawa pinaka parilaksana dahat kaon, culig, miwah seneng ngawinang anaké duka. Sané tiosan wénten malih tatueknyané sakadi manumadi dados anak istri punika madué kasaktian sané pinih ageng, sané nénten kauningin sadurungnyané, sané maraga istri punika raos tuturnyané sakadi alus banban nanging manyiratang kakukuhan ring parilaksananyané. Asapunika anaké sané maraga istri.

Wénten malih tatuek sakadi sang pandawa pinaka sarining gumi inggih punika éther utawi angkasa, pertiwi utawi tanah, wénten bayu utawi angin, wénten téja utawi api, lan apah utawi air. Sané mangkin napi tatueknyané sané wénten ring ajeng punika? Tatueknyané punika sakadi pawayangan wénten kelir, kalangan, gadebong, toya, lan bléncong utawi api. Kelir punika éther utawi akasa, akasa wantah Sang Yudistira, Yudistira wantah Sang Dharma, Sang Dharma pinaka jagat sané nénten prasida kamanahang. Punika mawinan sumangdané para pamucuk jagaté nganggén Sang Yudhistira pinaka sasuluh. Kelir sané mawarna saru, saruné tuah abu, abuné pateh sakadi selem putih, selem putih tuah pamargi kahuripan mangda nénten seneng lan ten sedih. 

Wayang pastika kasolahang ring kalanganné, kalangan punika wantah Sang Bima, Bima wantah paragan Sang Bayu, bayu wantah angin, anginé wantah kahuripan sané nénten jejeh nglintangin kalangan sané mawasta pamargin galah. Pateh sakadi angine sané kukuh, ageng, tur nénten jejeh. Sakadi tatuek kahuripan angin mangda kukuh ngamargiang urip ring gumi miwah mangda setata mapitulung majeng ring jadma tiosan. 

Ring pawayangan wénten mawasta bléncong. Bléncong wantah Sang Agni, Agni wantah Bhatara pinih mautama, Agni pateh sakadi Sang Arjuna sané kadyatmikanyané nénten surud. Api punika mrasidayang ngeseng napi sané wénten, kaimbayang sakadi aneléh anaké ngamargiang sakancan parikrama ring kahuripannyané.

Wénten malih Sang Nakula miwah Sang Sahadéwa sané kacihnayang antuk toya miwah tanah. Makakalih punika pralambang toya lan tanah sané nénten dados kapasahan. Sang Nakula pinaka toya, Toya wantah mamargi ring genahnyané. Sang Sahadéwa wantah  tanah, tanah wantah pertiwi, pertiwi sané macihna gadebong. Gadebong pinaka srana sané kaanggé rikala pawayangané mamargi, gedebong kaanggén apisan pateh sakadi manusa sané uripnyané apisan ring kahuripan punika. Asapunika parilaksana jadma sané wénten ring aab jagat puniki.

Wénten parilaksana jadma sané tiosan. ring pawayangan pastika wénten Tualén, Mredah, Sangut, miwah Délem punika macihna rwa binéda. Rwa binéda punika pinaka parilaksana manusa. Ring tokoh inucap mangda manusa mrasidayang mulat sarira. Napi manusa pateh sakadi parilaksana Tualén sané nénten uning ragané uning suksmané sané setata yakti ring parilaksana miwah babaosan.  Napi Mredah sané parilaksanané uning ragané uning suksema pinaka pateh sakadi parilaksana manusa sané wikan tur akéh gagodan sané mamaksa parilaksana lan kayunnyané. Wénten parilaksana sekadi Sangut sané uning yening iraga nénten uning punika macihna jadma setata mapauruk. Wénten parilaksana sakadi Délem sané corah utawi uning ring nénten kauningannyané. Asapunika parilaksana sané wénten ring jadma. Pinaka rwa binéda inggih punika déwa ya, kala ya.

Lawatan punika pateh sakadi sané wénten ring aab jagaté mangkin makasami madué pangapti. Samian sida mapangapti, lan samian meled mapangapti. Ring aab jagat puniki wénten kalih sané kaiket antuk pangapti. Kalih puniki samar, saking ipian miwah sané kapertama ékspéktasi miwah réalita. Nguberin ipian patut taler ngikutang kapadéwékan. Makéh manusané sané kaiket olih angen-angennyané. Ipian-ipian punika mangda bénjang pungkur dados ipian sané misi mangdané nénten wantah dados ipian-ipian puyung kémanten. Punika mawinan yéning mangipi iraga tiosan ring mautsaha sampun sapatutnyané lascarya pét pradéné bénjang pungkur ipian punika nénten madaging.

Napi sané kakepungin ngancan doh. Asapunika taler yéning iraga sampun malaib saking  Ipun i lawat, pastika lawaté punika nutugin. Lawat-lawat punika mautsaha ngentosin pikayunané. lawat tuah samar, sakéwanten lawat punika janten kawéntenannyané. Suka, duka, lara, pati. Wantah ketékan sané setata dados tatuek ring kahuripan puniki.

Ketut Suara Antara
facebook: suara dharma, instagram: suara_dharma, miwah email: kt.suaradharma.id@gmail.com.