Buung Pesu, Payu Seger

Olih: Putu Ardana Bukian
Sumber Gagambaran; id.pinterest.com
Teka ling diwangan jeg.. sagét  mantigang udeng, misi ngentungan sandal.
“Ndas bedagg…. Aturan bangkéé.. kéné-kéné pesu aturané. Masak ngerayaang Nyepi koné sing dadi! Pocol peteng lemah ngumpul ngaé ogoh-ogoh, latian magambel, ngigel, jani sing dadi, aturan kléééé… né kéné.”
Péhh… Tu Galang jeg sengitan pedidiana di balé bengongné. Misuh-misuh didiana. Putu Warni nepukin pianakné ngamél -mél didiana, maakin ka balé bengongé.
“Ngéngkén né tu, mara teka ba sengitan.. magerengan né?”
Sebengné Galang memangut nyeledétin méméné.
“Ape magerengan… méméné.  Jeg négatif dogén pikirané.”
Putu Warni mekenyem panakné mesaut kakéto.
“Men.. kenape né, adi jelék sebengé mara teka ling diwangan. Mémé kenehang kadén megerengan nyan.”
“Gedeg ti basangé mé, mara ba kumpul di banjar.. klian terunané ngorain, buung ngalaksanaang pawai ogoh-ogoh. Sing dadi koné mesuang kéto. Yén kumpul ngajak nak ramé-ramé, bisa kena virus oranga. Gubernur koné mesuang aturan kéto. Ngénkén kadén gubernur né… cara sing magama Hindu, cara sing nak Bali. Masak ogoh-ogoh ilangang nak nyambut Nyepi. Yén trus kéné dogén, bisa ilang tradisi ragané di Bali. Nak tradisi ba ling pidan kéto, jani gara-gara corona koné sing dadi mesuang ogoh-ogoh. Aturan barang bangka kéto… gedeg basangé tuni mé. Protes ajak kelian terunané, masi sing banga mesuang. Klian banjar bin sada nengkik-nengkik ngorain sing dadi mesuang ogoh-ogoh. Yén sing tua jeg.. slimpung terasné.”
Jengat yé mamedih Galang nyatuaian méméné.  Méméné ngusudin lengen pianakné.
“Tu sing dadi kéto… ngajak pak klian nak lingsiran tulah nyan. Sing dadi kéto. Ragané nak nyalanang tugas, ling guru wisésa sing bani masi piwal. Raga dadi masyarakat patutné ngerti.. nak…”
Kondén suud méméné nyatue sagét be mesaut Tu Galang, “Ah.. méméné milu-milu dogén, apa tawanga wak jumah dogén. Mé.. tawang? Liu biaya ngaé ogoh-ogoh to Mé, kanti puluhan juta, misi latian magamel, misi ngigel, ténaga, waktu, makejang rugi mé. Jani sing laksanaanga to mekejang pocol. Ilang ba korban waktu, jak pipis liu telah.”
Keras nengkik Tu Galang, ngaé méméné milu pedih. Nyeleg di arepné Tu Galang mejujuk nyengking..
“Wééé… to mara korban pipis, korban waktu, korban ténaga, yén keluarga cainé dadi korban éngkén…? Demen atin cainé? Né mare nak cenik nyalanang basang pedidi né. Sing ngitungang keselamatan nak lén. Yén cai kena kosod timpal anaké kena virus nto, aba mulih cai virusé nto, jumah ada mémé, ada guruné, ada nininé, ada wayahé né ba metuuh pitungdasa tiban lebih yén nto kena lakar sing ngidang nulungin tawang cai. Cai saja nu seger ulian bayu cainé gedé, né naké lingsir-lingsir.. to cara wayahé ba kena diabétés, nininé gering dekah… sing kekenehang cai..!!”
Liu ba pesu munyiné Putu Warni matbat pianakné. Ling jumah metén Ketut Jaya sedeng mebalih berita di TV, ningeh ada nak galak-galak diwangan. Laut bangun nyagjagin ka balé  bengongé.
“Om Swastyastu mék Tuu.. héhéhéé..” Tut Jaya nyandaain kurenané
“Men.. adi jal-jal keléwarang panaké? Kenapa téh néé? Kondén disné nak pangrupukan ba jani nyéngcéng..” Tut Jaya sambilanga kedék.
Tu Warni nolih kurenané, sebengné sing dadi tawah.. jeg maell gati kenyemné.
“Né.. panaké ajain, ya orain nak saja virus coronané to berbahaya, sing dadi ngelawan aturan. Jeg méméné bat-bata oranga sing nawang apa lah, sing ngerti lah.., semutan bana basangé.. 
“Né kalingan, guruné, mebalih TV dogén sing tawanga panakné kéné..”
Tu Warni ngembros masi tekén kurenané. Tut Jaya kedék nepukin kurnané nyeroscos cara kembang api taun baru, keplag-keplug…
“Buikkkk…. Kok bli maan sasaran. Aruhh… kena takilan puyung né.. hahahhaaa.”
Tut Jaya laut negak di samping panakné. Ngelut palané Tu Galang.
“Tu.. saja buka raos méméné to, guru ba dingeh ling jumaan, putu jak timpal-timpalé buung koné mesuang ogoh-ogoh ulian virus corona nu sedeng ngamuk dini di Indonésia, kéto masi di Bali. Jani ndén malu milu ka ramé-ramé, pang selamat jak mekejang.”
“Tapi Ru.. né di Bali kadén kondén ada kena koné, korban kondén ada, ortané di TV mara di Jakarta anaké kena virus, dini kadén kondén. Buina dini di désa joh gati asané ling kota mai virusé Ru.. Yén ilangan tradisi ogoh-ogohé né ilang tradisi Baliné seka besik lakara.”
Mamengkung Tu Galang tekén Guruné. Tut Jaya makenyem buin nerangang tekén pianakné.
“Yén dadi apang sing mai virusé ento. Ngéngkén ngantiang apang ada korban mara magrésoan ngelidin penyakit? Tuu.. virus nto sing ngitungan tongos muah waktu. Japin di kota, nyak di désa, japing peteng, lemah, tengai, selid, sanja nak sing ada batesné. Sing cara toko, semengan buka peteng tutup. Virus nto nak terus menyebar yéning maan tongos utawi jalan ya menyebar. Saja jani di désa ngajak banjaran dini dogén sing kena, sakéwala Putu pasti sing nawang, ada nyama pisaga raga di banjar mara teka ling magaé luar désa, magaé di tongos-tongos anaké sing bersih, metepuk ajak anaké kena virus, Putu kan sing nawang. Jani anaké pisagané kena nto, milu lantas magabung negen ogoh-ogoh, milu ngerumun di anaké mebalih ogoh-ogoh laut cekoh-cekoh, misi mekecuh… naaa… ditu suba virusé nto lakar menyebar. Anaké kena abesik, dadiné jak liu kena. Yén kena di tongos ditu sing kenapa jani. Binsep mulih, né di jumah ngelah keluarga lingsir cara nini jak wayah Putuné jumah jani, salaman Putu jak wayah, ajak nininé, bisa kena wayah ajak nininé. Yén suba kena virus kéto, yén anak lingsir matuuh séket tiban ngamenékang sinah lakar kéweh ngubadin. Da.. ja nak lingsir, anak muda ngelah penyakit keras, kena virus bisa sing ngidang ngubadin yén kena virusé ento Tu… Ento sangkalanga mara méméné beneh memedih, yén tundéna mamilih, adénan milih selamat keluarga di jumah mekejang. Korban pipis puluhan juta, tenaga, waktu sing kenapa, né utama apang makejang selamat.
Mara guru mabalih di TV, saja gubernur mesuang surat keputusan apanga krama Baliné ngejohin malu sehananing karya-karya sané ngajakin krama liu utawi ramé rikala nyanggra Nyepi, minakadi melasti lan negen ogoh-ogoh. Tatujoné apanga sing ada virus coronané ngangsan ngelimbak utawi nyebar ring krama Bali.”
“Men.. menurut guru, sing lakara ngilangan tradisi nto Ru…? Makejang sing dadi..” Tu Galang Metakon tekén guruné.
“Benehné… melaang malu Putu maca surat keputusané ento, boya ja ngilangang melasti lan ogoh-ogoh, kéwala tunda utawi janggelang malu margianga jani, sawiréh guminé cara jani uyak penyakit. Artiné melasti lan ogoh-ogoh nto nak, jani dogén sing laksanaanga. Yén suba teg-teg jagaté, mekejang aman, virus ba sing ada, mara buin jalanang makejang tradisiné sakadi ané suba-suba.  Sing ja ulian buung acepok trus ilang tradisiné, sing kéto Tu..”
Tu Galang anggut-anggut ningehang raos Guruné. Minab ngerti tekén raos guruné. Tut Jaya makenyem nepuk pianakné. Laut ipun ngelanturang masatua.
“Nah.. yén menurut guruné Tu, tradisi raga sing lakar ilang. Kenapa Guru bani ngoraang kéto. Dugas ipuan, guru maan mebalih vidéo di internet unduk Bali warsa 1900. Di vidéoné ento, krama Baliné suba ngelaksanang melasti, Nyepi lan ngalinderang ogoh-ogoh. Artiné suba uli pidan ada tradisi ento. Suba kéto, guru inget tekén sejarah Baliné taén perang ngalawan penjajah. Dugasné jaman perang penjajahan, pasti suba anaké ngelinderang ogoh-ogoh cara biasané sing ngidaang, kerana tungkul iraga uber musuh, awasina tekén penjajahé. Apa buin dugas penjajahan Jepang cara tutur wayahé, asal anak makumpul bedik dogén suba lantigina. Sing banga kumpul-kumpul kadéna lakar ngumpulang laskar pejuang. Yén cara kéto guminé jelas suba sing lakar ngidaang cara nyet Putuné kumpul negen ogoh-ogoh. Kalingan negen, ngaé misi ngumpul dogén bisa témbakina raga tekén tentara Jepangé. Asananga jamané ento liu tradisi Baliné tusing kejalanang krana takut ajak makejang. Nah… suba lantas jaman merdéka kanti jani, mara buin nyalanang tradisi cara ané oraang putu ento ngidaang ngelanus. Artiné yén suba guminé aman buin mejalan tradisiné. Tusing ilang tradisiné jani kan?
Jani, ngelawan virus né patuh cara dugas jaman perang pidan. Né jani bin kéwehan.. ngalawan musuh naké cenik bin sing ngenah. Nyén kaden lakar ngaba sing lakar tawang. Sangkala jani endén malu ngelaksanaang karya anaké perlu krama ramé-ramé. Nyanan yén suba tenang guminé pasti suba ngidang mejalan. Jani luungné da mamengkung, lan bareng-bareng ngerastiti bakti ring Ida Hyang Widhi Wasa apanga iraga selamat sing kenén pancabaya tur sekancan gering né jani ada apanga énggal kalebur. Nah.. amonto guru nyatua asané Putu ngerti kan?”
“Nggih Ru, tiang ngerti Ru..” makenyem Tu Galang madingehang satua guruné. Tu Galang laut nyagjagin méméné laut nyalamin ngidih pelih ulian mamedih itunian. Sedeng nyatua ajak méméné, sagét mamunyi télpunné Tu Galang.
“Hallo, Swastyastu Bli, saja sing dadi pesu jani? Buung koné ngalinderang ogoh-ogoh?” munyi nak luh ling tepuné Tu Galang.
“Aee.. gék, saja buung. Men éngkén payu lakar ka banjar?”
“Ihh,, sing banga tiang jak aji, sing banga ka ramé-raméné bli, suud Nyepi gén nggih? Nyan tiang kabarin.” Telpon mati..
“Tapi.. gék… halloo. Halloo, gék..”
Tu Galang ngentungan HP-né di balé balé bengongé.
“Arahhh… mekejang buung dadiné…” laut Tu Galang magebiug di baléné.
Tu Warni nundikin kurnané. Tut Jaya makenyem nolih kurnané. Ajaka dadua pada makenyem nolih pianakné. Tut Jaya maakin kuping kurnané, tur makisi-kisi, “Tong… sing ogoh-ogohé sebenehné ngeranaang inguh, ulian buung matepuk jak Gék Ayu ngeranaang inguhhh… néé.”
“Mai bli… kalian ba Putu dini, ajaka ngaé kopi jahé pang anget…”
Tu Galang kakalahin nyelémpang padidiana di balé bengongé ané kakeribisin ujan tipis-tipis.


                                                                                    Corona/26032020 – Toe Dane Bukian
Nyepi-Sipeng kaping kalih


Putu Ardana Bukian
embas ring Bungkulan, 1982 lan magenah ring jalan Pulau Obi, Singaraja. Mangkin kantun makarya dados guru ring SMKN 1 Kubutambahan.

No comments