Ngambar Kusamba

Olih: IBW Widiasa Kenitén

Sumber Gagambaran; https://pixabay.com

Pasih Kusambanė degdeg buka telaga ngembeng. Bendėganė ka tengah ngalih kauripan. Ada rasa bagia lakar liu maan bė, ada rasa angayu bagia ada pasih maangin amertha. Yėn akudang bė suba kapancingin, yėn akudang awan klijang-klijang di tengah jukungė. “Bin bani, maan ngadep bė liunan buin abedik,” kėto Madė Segara ngrieng padidianna. Layar jukungė kebat buka ngebatang isin liangė. Dayungnė igelanga kėbot kenawan apang nyak leser pajalan jukungė buka nayung idupė anė liu katekain gegodan. “Sinah ditu bėnė mapupul.” Ia suba biasa narka tongos bė liu. Buina nawang angsengan pasih.

Suba kudang masa kadėn Madė Segara ngalih amertha ulian dadi bendėga, idupnė tuah amontoan dogėn. Using lacur tusing masi sugih. Tuah agenepa. Umahnė masi tusing sanget melah mantas tusing tuduh lan dadi tongosin. Sakėwala, tusing taėn mrasa nista tekėn awaknė. Ia tetep bagia krana tusing taėn ngubuhin bė, tusing taėn ngaė pasih maan ngejuk bė. Bhathara Baruna suba nyayagaang kauripan. Mantas apang bisa masi ngaturang suksma ring Bhathara Segara. Pinih tusing tetep ngeresikin segaranė pinaka linggih Hyang Baruna.

Yėn lakar ka tengah, tetep nunas pamargi apang melah. Di segara adana. bisa dogėn tepuk ombak gedė, angin baret sankananga dadi sesonggan gedė ombak gedė angin. Ipidan taėn timpalnė kedeng ombak kanti joh. Timpal-timpalnė paturu bendėga mautsaha ngalih apang kanti tepuk. Aget suėca Widhinė, nyidaang tepuk kampih di segara ba dauh. “Sajan idup adana tusing bakat baan narka. Kadėn lakar setata lanus, sagėt ada pajalan anė tusing antar.”

Kendel kenehnė liu maan awan. Leser pajalan jukungnė ka pasisi. Di pasisi , suba ada timpal-timpalnė ngantiang lakar marengin nintingang jukungnė. Ada ajaka patpat. Di malu ajak dadua, di duri ajaka dadua. “Ciaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaat!” kėto sebarengan ninting jukung. Saling tulung paturu bendėga.

“Suksma, nah. Suba nulungin.” Sinambi nanjėnin bė anė ada di basang jukungnė.

“Tusing ngalih bė. Suba maan tuni ka tengah.”

Ėncol pajalannė ka umahnė. Somahnė kenyem nepukin Madė Segara magrėndotan ngaba bė. “Suksma Beli. Bin jebos lakar adep. Jani, liu anakė demen tekėn bė anė mara bakat juk. Yėn sing laku lakar dadiang pindang apang makeloan dadi anggon buina sayan bangkit.” Ia ka paon ngaėnang kopi somahnė. Pedalema somahnė uli semengan dėgdėgė suba ngalih pangupajiwa apang ada anggon nglanturang urip di marcepada.

Sabilang maan bė liunan buin abedik, Madė Segara tetep ngabaang Tuan Apandi. Ia tukang gambar. Liu gambarne kaloktah di gumine. Sabilang ngambar indik Bali, jeg melah baana. Pondoknė bek misi cet anė anggona ngambar. Tuan Apandi yėn sing pelih suba ada telung bulan ngoyong di Kusamba. Mirib kėnkėn kenehnė, Tuan Apandi dadi kadaut baan Kusamba. Apa krana jukungnė melah-melah? Apa krana ombaknė sagėt dangsah sagėt gedė? Anė seken Tuan Apandi meled ngambar Kusamba.

Madė Segara ngaba awannė anė suba pangganga. Ia ngaba sambel bawang matah. Mula anut-anutan bė awan masambel bawang matah. Tuan Apandi demen tekėn awan mapanggang. Mula dueg Tuan Apandi. Ėnggal pesan ia ngresepang basa Bali. Ento ngranayang liu ngelah timpal utamanė para bendėga. Tuan Apandi nyambat dėweknė suba ngilehin Bali. Maan ka Ubud, ia ngalih tongos sepi. Ditu masi ia ngambar. Lantas ngilehin segara Bali. Kadaut kenehnė tekėn pasih Kusambanė. Sambatanga pasih Kusambanė lėn buka pasih-pasih anė ada di Bali. Apa lėnnė? Ento anė tusing taėn seken sambatanga tekėn Tuan Apandi.

“Kusambanė mula lėn.” Tuan Apandi ngawitan ngorta. “Manian bisa liu lakar ada anak mesikang keneh ngambar Kusambanė.”

“Apa lėnnė Tuan?” Madė Segara nyujutang.

Tuan Apandi nyautin baan kenyem. “Tiang demen nongos dini. Kėwala, yėn dadi idih apang tetep resik pasihė. Pedalem pasihė, sesai alih bėnnė, mantas nyaga bersihnė sinah tusing kėweh?”

Madė Segara tusing nyautin. Ia mrasa enu ada mis di sisin pasihė. Baan sesainė matepuk tekėn Tuan Apandi. Ia meled malajah ngambar. Kėwala, ia jejeh ngorahang isin kenehnė. Inget tekėn dėwėknė mantas bisa ngisi dayung ajak ngilehang jukung dogėn.

“Kėnkėn ada meled malajah ngambar?”

Madė Segara tengkejut. “Dadi tawanga keneh i dėwėkė? Sinah rasa Tuan Apandi teleb pesan. “Meled.” Bawak pasautnė Madė Segara.

Enjuhina kuas, cėt gambar lan kanpas anggon ngambar. Ia kabebengan. “Tiang tusing taėn ngambar.”

“Gambar isin kenehė malu apang saja seken isinnė. Gegambaran keneh ento anė lekad uli rasa. Tusing uli keneh anė paling.”

Madė Segara prajani nyak ngambar. Ia majalan menang kangin. Kawitina baan ngambar anak ngaė uyah. Kenehnė mapulukan di anakė ngaė uyah. Makejang anakė ngaė uyah kenyenm-kenyem krana tepukina tumbėn Madė Segara ngambar. “Apa ya gaėna tekėn I Segara. Sajan jelema tusing kuangan gegaėn.”

“Depang dogėn. Mirib krana ia matimpal leket ajak Tuan Apandi. Jani, lahlahan dadi tukang gambar.”

“Ada masi melahnė ngelah timpal uli durapolo ngoyong dini. Nyak ngajahin.”

Ilehan kuas Madė Segaranė mėndahan. Ada anak negen yėh pasih. Ada sedek anak mėyokang yėh pasih gambara. Kubun anakė ngaė uyah masi gambara. Ia ngrasaang awaknė bagia.

“Manian yėn suba langah ada anak ngaė uyah. Pinih sing ada gambar pinaka bukti taėn ada anak ngaė uyah di Kusamba.”  Rasaanga gambarnė suba pragat. Kanggoanga dogėn, nyak luung apa tusing. Cutetnė suba ngambar isin keneh. Ia ngėnggalang ngaba gegambarannė tekėn Tuan Apandi sedek ngambar jukung nujah ombak Kusambanė. Ia tusing bani maakin krana tawanga yėn anak sedek ngambar, jiwa pramananė ada di gambarnė. Ia bengong mabalih Tuan Apandi ngambar. Limannė ėnggal ngilukang kuas. Cėt anė anggona anut buka warnan jukung Kusambanė anė mabinaan pesan buka jukung-jukung bendėganė di Bali. “Mirib enė ngranayang Tuan Apandi demen di Kusamba?”

Kanti mrasa semutan batis lan limanė nėnteng gambarnė anė lakar ėdėnganga tekėn Tuan Apandi., jeg macemplėng Tuan Apandi mamunyi. “Suba melah gambarė ento. Ngambar isin keneh patuh tekėn ngayahin gumi. Manian lakar ada gunanė.”

IBW Widiasa Kenitén
embas ring Geria Gelumpang, Karangasem, 20 Januari 1967. Oneng ring sastra Bali klasik, sastra Bali modéren taler sastra Indonésia. Kakawian idané kawedar ring Bali Post, Buratwangi, Mémorandum, Warta Bali, Bali Aga, Majalah Sinar Agung, Majalah Éksprési, Bali Tribun, Pos Bali. Ngamolihang Hadiah Sastra Rancagé ring warsa 2006 antuk pupulan satua cutet Buduh Nglawang. Ring warsa 2015 ida ngamolihang Penghargaan Widya Pataka antuk cakepan Jero Lalung Ngutah.