Lontar Kala Ireng (9)

Olih: I Madé Sugianto
Sumber Gagambarab; id.pinterest.com

Patih Suramadu mlaib ka tengah alasé sambilanga naenang sakit. Kaukud awakné sakit buka kacakcak. Tumbén jani ngarepang anak sakti mawisésa. Sebet lan jengah kerana jerihang teruna cerik. Ada kenehné ngwalesang sakit ati. Muan teruna cerik ento suba pingetina sajan. Neked di tengah alasé, Patih Suramadu lantas nylélég di bungkin punyan kayuné gedé. limané tengawan ngisi basangné ané sakit kena jagur. Kebus bara rasananga basangné.
Kimud manahné mabalik ka puri kerana ngaba tatu. Petengé jani lakar nginep di tengah alasé. Mani semengan mara lakar ka dusun, sambilanga nakon-nakonang balian sakti. Disubané seger tur maan pangiwa mara ngitungang ka puri. Ajian pangiwa lakar anggona ngwalesang sakitné tekéning teruna cerik ané ngalahang di pasiatan. Ngancan sebet papineh Patih Suramadu kerana pocol nyanggol bé di pangoréngan. Bajang jegég suba nyelemeh, liman lan batisné suba mategul, cara mamula kedeléné kuangan najukang dogén. Maselselan Patih Suramadu, yén sing misi ngigel sinah bé di pengoréngan suba bakat canggol. Jani makejang pocol, maimbuh sakit kalah macentokan kawisésan.   
Tangkejut Patih Suramadu ningehang céléng alas maguwék. Tinglis tingalina céléngé bah di arepné. Pedang tembus di baong celéngé. Ngejer Patih Suramadu ningalin ada anak majalan ka tongos céléngé bah. Teruna cerik ané ngalahang déwékné di pasiatan ngabut pedang uling baong céléngé. Makemiah pedangé dugas susutina tekén terunané. Prajani nyagjag tur nyelémpoh di batis terunané.
“Ampurayang titiang jero anak lanang, sampunang pademanga titiang. Titiang nunas urip, pianak titiang kantun cerik-cerik di puri. Samaliha tan paguna yéning jero anak lanang ngmatiang titiang. Banggiang titiang maurip tur nebus dosan-dosan titiangé,” pinunas Patih Suramadu, nylémpoh di batis terunané.
Gedé Merta tusing nyautin. Ia tusing demen ningalin anak muani nyampahang anak luh. Apabuin marikosa anak luh. Ia lantas nyemak céléngé tur pesu uling alasé. Tusing ngranguang Patih Suramadu ané ngidih urip tekéning déwékné.
Nepukin teruna cerik di arepné magedi, Patih Suramadu ngelah keneh jelé. Jani galah nempahang sakit ati. Jani galah melah ngwalesang kalah di pasiatan. Patih Suramadu ngunus keris, pacang ngebogin. Mara uku ngentungang kerisné, prajani makraik katulung-tulung nganti mongkod punyan kayu gedé. Ada samong di sampingné sadia nyagrep. Samongé gancang mongkod punyan kayu nguber Patih Suramadu. Patih Suramadu ngidemang mata kerana samongé ngancan paek tur nyagrep batisné.
Sarasa ngipi Patih Suramadu. Tusing sagrep samong. Mara kedat, tepukina teruna cerik ngabut pedang uling bangkiang samongé. Patih Suramadu tusing juari tuwun kerana teruna cerik ané uku géboga nulungin déwékné. Disubané teruna cerik mekad ngaba céléng, mara ia tuwun uling punyan kayuné. Marasa aget, kerana tusing mati sarap samong. Marasa liang, enu maurip, enu ada galah lakar ngwalesang tatuné.
***
Di sisin kubuné, Gedé Merta murak celéng ané bakatanga di tengah alasé. Pilihina di iga-iga lakar tunua. Luh Cablek nulungin munduhang saang. Disubané saangé mapunduh mara ngidupang api. Pandan Arum milu nglebengin bé céléng di sisin kubuné. Suba masa seduk kerana uling tengai tondén ngajeng. Aget dugas kayeh di pancorané nepukin woh-wohan, ento anggona panganjel. Satondén kalahina ka tengah alasé, Gedé Merta nujuhang telabah tongos manjus.
Ngenah sajan Pandan Arum tusing taén magaé. Giging tanganné dugas nusukang kayu ka ebéné. Maimbuh makejingan kala nyigit ebené.
“Aduh kebus,” ucapné alus.
Gedé Merta makenyem ningalin. Ia nyaihang ajak déwékné dugas mara pesu uling puri. Makejang giging kerana di puri suba biasa nampi ané pragat. Liu anak ngayahin. Nanging disubané puriné pralaya, aji lan biangné séda, Gedé Merta murang-murang lampah nylametang raga. Kairing olih panjak ajiné, Ki Dukuh, ka pasraman Gunung Bayur. Di pasraman, ia nunas ajah tekéning Kaki Séngkok. Dugas malaib uling puri, kaukina Gedé Merta, peséngan sujatiné Jaya Kumara. Sebet kenehné Gedé Merta rikala inget aji lan biangné séda, puriné tusing magantulan karejek olih Déwi Kali lan sisia-sianné. Di pasraman ipun maan ajah-ajak welas asih, tusing dadi ngwalesang sakit ati, tusing dadi iri, apabuin ngwalesang jengah kerana puriné karejek. Kaki Séngkok ngajahin apang bisa las, nerima titah Hyang Widhi.
Gedé Merta ngémpos isin bé céléng, upin-upinina lantas kaserahang ajak Pandan Arum. Kimud Pandan Arum nerima, nanging teruna bagus di arepné seleg nanjénin. Pandan Arum nerima sada makenyem. Jaen karasayang bé céléngé. Kalah para bilawa utawi juru rateng di puri ngaé ajeng-ajengan. Yadiastun tuna basa genep, nanging iga céléng matunu jaen sajan. Tumbén jani Pandan Arum ngrasayang jaen. Tan pakimud, Pandan Arum ngwales teruna bagus di arepné. Tanganné sané alus ngémpos isi, ngupininm, tur majengin Gedé Merta. Kimud Gedé Merta, tur nyledét Luh Cablek di sampingné. Luh Cablek ngerti lantas ngejoh uling tongos gustiné.
Pangakuné nyemak yéh ka tengah kubuné. Disubané Luh Cablek magedi, Gedé Merta lan Pandan Arum tan pakimud saling ngesopin. Bunga-bunga tresna tumbuh di pakarangan ati teruna teruniné. Sunaran bulané galang. Bunter bulanné pinaka saksi. Gedé Merta lan Pandan Arum ngancan paek.
Saling dengneng. Gidat teruna teruniné atep. Ada rasa anget di ati. Ada rasa ané tusing biasa. Rasa ané kéwéh baan nuturang. Das bibih matemu bibih, énggalan Luh Cablék labuh ngaba yéh pesu uling kubuné. Batis Luh Cablek slimputan kerana paningalanné kumuh nyledét gustiné asih kumasih. Gedé Merta lan Pandan Arum lantas nyagjagin. Luh Cablek sing nyidang bangun. Batisné lih. Gedé Merta lantas ngapunin. Runtag bayuné Luh Cablek kerana ada teruna bagus ngusudin batisné. Alus karasayang tanganné. Ngancan ajum Luh Cablek, ngancan usak atiné Pandan Arum ningalin panyeroanné. Marasa kuciwa kerana Luh Cablek kasayangang.
“Aaa, Gusti Ayu, éh Iluh pasti ilik o?” Luh Cablek nyandénin.
Pandan Arum prajani muané mamarak. Kimud candénina buka kéto, yadiastun ngakuin ada rasa cenidra.
“Aduh,” Luh Cablek makraik. Batisné maklepot. Mara ingan rasananga batisné. Bani jani nindakang di tanahé.
“Yén majalan, da lédap paningalanné,” ucap Pandan Arum tur magedi ka tengah kubuné.
Luh Cablek makenyem. Gedé Merta masi makenyem. Girang kerana Pandan Arum urati tekén déwékné. Tumbén jani Gedé Merta ngrasayaang liang matemu anak bajang. Maimbuh mara kacunduk ngrasayaang rasa ané tusing biasa. Rasa edot ngelahang. Rasa tan makita mapasahan. Makita saling ayahin.
“Bengong!” Luh Cablek minjulin.
Gedé Merta makenyem. Nugtug Luh Cablek ka tengah kubuné. Ditu lantas ia nyambatang lakar nugtugan pajalan ka Pasraman Gunung Batur buin mani semengan. Ia nundén Pandan Arum lan Luh Cablek apang masaré, apang seger bayuné menék gunung. Gedé Merta lantas pesu, nyambatang sirep di sisi. Sayaga nyaga apang paturu selamet rahayu. Tusing joh uling kubuné ada alas madurgama. Liu baburon galak. Singa, macan, lelipi, muang memedi ada di alasé.
“Titiang jejeh bli, deriki kémanten sirep. Beli baduwuran di plangkahané, titiang ajak Luh Cablek betén matatakan klangsah,” pangaptin Pandan Arum.
Gedé Merta makenyem. Tusing nyautin lantas magedi pesu. Tingalina uling kubu, Gedé Merta ngidupang api. Negak di samping apiné sambilangan ningalin bulan purnama di ambarané. (masambung…)


I Made Sugianto
Kukuh Sugianto utawi I Made Sugianto embas ring Tabanan dina Wraspati Wagé Sungsang (Sugihan Jawa) tanggal 19 April 1979. Dané ngawitin nyurat sastra Bali modéren ring warsa 2009, lan malih awarsané dané sampun prasida ngamedalang cakepan sané kapertama mamurda “Bikul” lan kalanturang antuk cakepan sané kaping kalih mamurda “Préman”. Ring warsa 2009 dané ngwangun penerbitan sané mawasta Pustaka Éksprési sané sampun nerbitang makudang-kudang cakepan napiké cakepan mabasa Bali wiadin basa Indonésia. Polih hadiah Sastra Rancagé ping kalih inggih punika warsa 2012 bidang jasa lan warsa 2013 antuk novél sané mamurda “Sentana”. Sané mangkin dané makarya dados wartawan Harian Umum NusaBali.

No comments