Ngalih Pajalan
Olih:
I Kadék Rian Prayana
Tiang anak cerik, yusan
tiangé sawatara mara telung tiban, éh, beneh sing nah, nah kuda ja, tiang anak
nu cerik. Lacur maan paduman idup tiangé, kondén maan abulan ngrasayang idup di
guminé, suba saget tiuké ento mragatang tiang, enu nyangkét di awak tiangé, apa
kadén pelih tiang ngajak luh muané né ento, aluh baana masolah buka kéto.
Tusing cara anak cenik lénan, reramané mirib tusing nawang dija tongosé jani,
hahahaa. Sebet, dinané tuah sebet dogén kaajak matimpal, kanti di tengah atin
tiangé, pokokné sebet!. Majalan kemu mai, tusing ngelah tetujon. Kéwala dot
sajan tiang ngorahin anaké, kéngkén rasané dadi anak buka tiang, idup
magantung, tusing ada anak mekelin, tusing ada ngolasin. Yén orahang mati,
benehné tiang suba di suargan, yén orahang idup, anaké tusing ada ané
ngrunguang tiang, apa buin ia! Jelemané ento makadua luh muani, tusing taén
nang bedik inget tekén tiang! Uli mara lekad, kanti jani, tusing taén
kamertanin! Panes suba awak tiangé, telah katunjel baan sebeté! Jeg makita
sajan tiang nunjel jelemané ento makadua! Ingetang dogen nah!!. Né jani
makejang anaké di guminé lakar orahin, kénkén satua idupé, ané ngranayang tiang
sebet.
Tiang anak luh, lekad uli basang
Méméné, kéwala kondén ngelah adan, sawireh kondén maan gaéna tekén reramané.
Dimarané tiang lekad suba tusing ada anak ngrunguang, Mémé lan Bapa tusing
sanget ningalin tiang. Sasukat ento tiang nawang apa sujatiné sebet ento.
Galahé jani, tiang suba tusing ngajak rerama, telung tiban suba makeloné tiang
tusing kamertanin, tusing ada anak ngrunguang, didian ngutsahayang
ngalih-ngalihang selah apang ngidang bagia, kéwala tusing masih ngidang, idupé
enu kambang kondén kasudi manunggal ring Sang Hyang Tunggal. Uli dimarané tiang
ngalain suba macelep ka ipian reramané, nagih punjung, nagih adan, nagih baju,
ngidih tulung apanga tiang kabersihin, kéwala tusing masih karunguang. Ditu
nyangetang gedeg basang tiangé, lan lakar kakawitin satuané
***
Mémé nglekadang panak, buina panak
muani ané kalekadang, mih nyangetang suba ditu demen atiné ajaka dadua, pih
aéng tingalin tiang kenyemné. Amat ya liang karasayang, uli dimarané macelep
ruang operasi suba degeng baana ngantosang Bapanne. Pih,cara ngantosang ujan
pipis, panak apa mirib ané lakar pesu jani, grimutan basangé, malenan tekén
dugasé tiang lekad pidan, katingalin tusing, karunguang apa buin. Buin kejepné,
“Owéééékkkkk, owééékkkk, owééékkkkkk…”
Mih, sing dadi igisin, aéng baana
makraikan, jeg makita tiang nyampel bibih raréné ento. Pesu lantas anaké ané
suba kaantosang uli sanjané tekén luh muaniné ento, uli sanja jam limané, kanti
jani jam solas petengé raréné mara nyak pesu, pih jeg ajum, tawanga reramané
lakar nyayangin ia. Ditu ia kakedasin ngajak susteré, ulian enu mauap getih, Bapanne suba jeg geluta méméné,
dimana, kausap-usap bokné, maciri suba liang manah né suba ngelah pianak muani
ane jani. Pih jeg mauled basangé ningalin solah luh muaniné ento. Disubané suud
susteré ngumbah raréné, jeg sépanan
Bapanné nagih ngandong raréné ento.
“Luh, kéné bagus panaké, nyak mesib
cara Bapanné, hihihi..”
“Mih, nah, Bli. Tusing pa ngajak Bli
dogén panaké mesib. Tingalin ja kéto kedas panaké, nyak cara Méménné.” Saut
anaké luh ento.
“Bli, nyén kal adanin panaké? Gaénang
adan Bli, kéwala apang luung adané, apang bagus cara anakné. Hahaha” masaut
luhé ento buin.
Pih, raré né mara lekad suba nagih
gaénanga adan, ipidan tiang telu bulan ondén kagaénang adan, eda ja lakar
kagaénang, keneh ngaénang tiang adan dogén luh muaniné ento tusing ngelah.
“Tenang, Luh. Suba gaénang Bli adan,
uli tuni sambilang Bli ngantosang busan maan Bli ngenehang adané.”
I Gedé Semara Putra Widyadana koné adan
raréné ento. Adané I Gedé sawireh ia pianak muani ané kapertama, Semara tuah
pinunas reramanné apanga nyak bagus cara Sang Hyang Semara, Putra Widyadana
sawireh pianak Widya adan Méméné lan Dana adan Bapané. Mih, nyangetang kebus
sirahé ningehang suksman adan raréné ento, jakti, jakti-jakti tiang tusing
kaanggep, palekadan tiang nang bedik tusing kaajiang, sajan jelema luh muani né
ento suba kaliwat ngaé basang tiangé gedeg, ngaé basang tiangé panes, nguda
aluh kéto ia ngengsapang tiang, apa ja mirib pelih tiangé.
Dinané majalan, suryané masunar
nyinahang liang keneh jelemané ento. Semengan suba Méménné bangun, nyakan,
malebengan ditu di paoné. Bapanné jani maan tugas ngempu I Gedé, kaajak panakné
macanda, kagendingin, kaajak ngorta, kewala mula ja raré kondén nawang apa,
bisané ngeling dogénan. Maan masi tiang ngencanin raréne ento apanga nyak
manying tur ngaé reramané paling, apang kanti tusing payu ngudiang-ngudiang,
hahahaa.. kagelitikin ya, katakut-takutin apanga kanti ngeling, ditu mara tiang
suud ngencanin. Bapanné ajum masi, bedik I Gedé ngeling suba kasayangang buin,
kagandong, kagendingin, kabaang susu. Péh aget anaké cerik. Ane jani sabilang
nuju sandikala candenin tiang raréné ento kanti ngeling ngetagtag tur gerong-gerong,
apang kanti lega tiang nyandenin tur apanga kanti inguh lan paling masih Memene
ngurusang raré abesik. Kadéna lantas panakné keni bajangan utawi ada sarwa
bhuta ané ngéndahin, hahhaaha belog, sajan belog, tusing tawanga dini mbok né
ané nyandénin Gedé.
“Bli, to kenapa ya I Gedé, nguda jani
manying sajan kéto I Gedé nah?”
“Ah, biasa ento nak cenik, Luh.”
“Sing kéto, Bli. Masak Bli sing
ngrasayang, I Gedé nuju sandikala jeg ngeling dogén gaéna Bli, jejeh baana
tiang.”
“Luh, anak cerik kondén bisa nguda,
makada ngeling dogen gaéna Luh. Buin mani suba ya bisa ngomong, pasti ia
ngorahang apa tagiha. Gaénang malu panaké susu.”
Baanga lantas I Gedé susu tekén
Méménné, sambilanga kagendingang, sambilanga kacandanin masih ajak Bapané,
piihhh demen sajan jelema ajaka telu né ngaé basang tiang gedeg, tuni suba
panes, jani buin mamanes baana basang tiangé, buin lantas tiang nyandenin
raréné. Basangné kakocok apanga kanti maluab-luab tur pesu isin basangné kanti
telah maura isin basangné di pesaréané, hahaa tuyuh Méménné ngedasang buin
nyangetang kenyelé awai ngempu I Gede manying.
Ane kacandanin tusing ja anaké cerik
dogénan, reramanné masi lakar kencanin di ipianné, macelep tiang di ipian ané
luh. Macelep tiang ka ipiané dadi ané serem-serem apanga ngidang nakutin di
isin ipiané disubané dadi ané serem,
kauber lantas ia kanti bakat apanga kanti kenyel ia uber tiang tur
klejang-klejang di pesaréané. Disubané ngipi kéné suba pasti bangun semengané
nyakitang awak, apanga tusing ngidang ngempu I Gede.
“Bli, nguda kéné, jelék-jelék ipian
tiang sabilang wai, ngipi kauber anak cerik pesu getih, mih sépanan tiang
malaib, panadiné kenyel tiang jani telah nyakitang awak. Kénkén ya tiang né,
apa ada ané kuangan né Bli.” Sambilanga ngeling sig-sigan. Pianakné masi
ngeling kruat kruet tusing dadi igisang, sawiréh suba dundun tiang, apanga ané
muani paling hahahaa…
“Luh, eda ngéndah, jeg da milu manying
cara I Gedé, paling Bli yén buka kéné, buin ngurusang Gedé, buin Iluh ané manying.
To tingalin ja, pianaké ngeling tusing dadi igisang, mu enggalin bangun gaenang
apa panake susu, jeg!”
Maksa lantas ane Luh bangun ngaénang
panakné susu sambilanga malebengan di paonné. Ane muani kadi biasané maan tugas
ngempu raréne ento malu satondéné luas magaé.
Ngancan ngelihang suba I Gedé, ngancan
sayang masih reramanné tekén raréné ento, Kadi biasané, Sang Hyang Suryané
lakar engseb, guminé suba lakar maganti peteng maciri galahé suba sandikala.
Dini suba galah tiang lakar ngendahin raréne ento buin, apanga kanti ngling
ngetag-tag, apang kanti paling luh muaniné ento. Kagicik batisné, sigit tiang
basangné, sirahné, limané, nyangetang suba gerong-gerong ia ngeling hahahaa…..
“Luh, to pianaké ngeling, gaénang apa
susu, seduk mirib anaké cerik tusing bisa ngorang.”
“Né suba tiang sedeng ngaénang susu,
Bli.”
Pih, prajani maan susu raréné ené, nah
tiang marengin nyedot, apanga enggal telah. Telahin tiang susuné aklebiahan
cara bhuta kala.
“Luh, seduk saja I Gedé, gaenang ja
buin.”
Buin kagaénang, buin uwopin tiang
apanga enggal telah. Clegot… clegot…
clegot… disubané tiang med, langsung pesuang tiang, apanga maura di pasaréané…
***
Mangkin I Gedé suba masekolah, sawatara
enu SD, kéwala enu masih manying cara anak cerik, tingkahné enu cara anak cerik,
nu masi manying tekén reramané. Anaké luh to masih, enu dogén demen ngayahin
raré totonan, tusing apa tawanga raréné ento suba ngancan ngelihang. Dini buin
tiang lakar ngaé raré né gelem, jani disubané kelih, tusing buin ngeling,
kewala engken ja carané, apa ja pesu penyakitné apanga kanti paling ia luh
muaniné ento makadua, lakar gaenang panes awakné, “Bli…… I Gedé nguda panes
kéné awakné, lan atehin maubad Bli.”
“Mih, saja luh, lan jani aba maubad ka
bidanné di muka malu.”
Aluh baan tiang ngaé luh muani né ento
paling hahaha…. Gelem lantas anget awak
raréné ento, neked buin mani tusing masih nyak ilang, aminggu kanti panes
awakné tusing ilang ilang. Nyak nganuunang panesné kéwala tusing kanti ilang,
mih suba karasa telah bayu reramané jani suba kaajak ka bidan, suba kaajak ka
rumah sakit, tusing masih nyak. Rikala nuju ka rumah sakit maubad, kailangang
malu panes di awakné I Gedé, apanga kanti dokteré ngorahang pianakné tusing
gelem.
Bibi anu
lamun payu luas manjus
antengé tekekang
yatnain ngaba masui
tiuk puntul
bawang anggén sasikepan
Nyangetang buin, pesu panesné I Gedé,
kaimbuhang buin apanga pesu batuk, pilek, miwah ane lénan, minab kaliwat inguh
anaké cerik ngeling payu ia gerong-gerong nyinahang awakné suba tusing ngidang
naenang buin sakitné, hahaha demen suba atin tiange ningalin luh muani ne ento
paling lakar ngencanin pianakné. tusing suud-suud lantas bakat endahang anaké
cerik, padalem masih sujatiné tiang. Ne jani, sabilang rainan bakat endahang
tiang anaké cerik ento.
Suba kudang balian kaaturang sesari,
suba kudang pura kaaturang daksina, suba kudang béji alih kalukatin, apanga
nyak dogén pianakne tusing ngentah nuju rainan, kewala panadine patuh dogén,
pianakné kanti jani suba teruna sawatara kelas tiga SMP nu dogén masih ngentah.
Telah suba dayan reramané, jani suba apal nuju rainan suba pasti lakar nampi
pianakne gelem, “ah, to suba cai ajak dadua bes momo nagih apanga panak muani
ja, mragatang ya gumi muani abesik?! Telahang to karmané jani!!!” kéto di keneh
tiangé.
Tusing masih lega ané karasayang. Né
jani tiang paling ngalih raréné ento, dija miriban mengkeb? lakar kagendingang
buin. Sagét bakat ia sedeng ngojog di tebané, mirib suba inguh ia tekén
déwékné, pedalem masih, jani suba lakar edengang ragané.
Bibi anu
lamun payu luas manjus
antenge tekekang
yatnain ngaba masui
tiuk puntul
bawang anggén sasikepan
“Wéé nyén cai?! Sabilang tiang ningeh
gegendingan nénénan, setata sakit ané rasayang tiang, cai ané setata nututin
tiang, tegarang ja orahang, apa tagih cai?! Ulian cai tiang orahanga anak buduh
tekén timpal-timpal, ulian cai reramané marebat jumah, ulian cai masih ngaé
tiang nuju rainan setata ngentah gelemé!!! Yén cai bhuta kala, magedi ja cai!!
Tusing dini tongos cainé!!”
Ditu ya makesiab ningalin goban tiangé
ané mauab baan getih, mula ja serem goban tiangé, ento makada tiang nagih apang
kakedasin ngajak reramané. Jani lakar sautin adiné, lakar orahin nyén sujatiné
déwéké.
“Wé Gedé!! Pang cai nawang, sing pantes
cai mamunyi keto ngajak icang, mula ja tongos icangé sujatiné tusing dini,
kéwala pang tawang cai né tuah ulian gegaén reraman cainé makadua totonan, ia
ané ngaé icang kanti sengsara buka kéné!!”
“Apa keneh cainé misi ngorahang ulian
Mémé Bapa?”
“Sujatiné tusing cai dogénan ané
ngelahang reramané ento, ento masi reraman icangé!! icang ané malunan lekad ka
guminé uli basang Méméné! Kéwala ento pidan, jani suba tusing dadi reraman
icangé, icang suba kaengsapang, suba kaentungang joh-joh, jani koné cai dogén
pianakné, tusing ada ané lénan, sebet icang sebet!! Ipidan dugasé icang mara
lekad, nang bedik icang tusing katolih tekén reraman cainé, apa buin
karunguang!! Kondén ada abulan icang ngrasayang idup di guminé, suba sagétan
tiuké ento nyangket di awak icangé, apa kadén icang tekén reraman cainé,
ngudiang dadi ati ia ngamatiang
icang. Di lekad cainé, icang mara ngerti, nguda reraman cainé tusing nyak nampi
icang. Sawiréh cai muani!! Ento makada icang milu gedeg ngajak cai, sawiréh
icang makita muktiang sujatiné ngelah pianak luh tekén muani ento patuh, kéwala
reraman cainé bes liunan tetagian. Né jani, tusing ké cai ngelah rasa padalem
ngajak icang?! Apaké solah caine lakar patuh cara reraman cainé?! Jelek kén
buron!! Apang cai nawang, sujatiné cai ngelah mbok serem buka kéné, mbok cainé
sedeng paling né ngalih selah liang, liang icangé tuah apanga kakedasang
dogénan, apang tusing cara jani plekutus tiban suba makeloné icang magantung
idup tidong mati boya!!”
Sig-sigan I Gedé ningehang munyin
tiangé, miriban ia ngerti masi ané karasayang tiang, kagelut tiang, tiang masih
ngelut ia buka mbok ngajak adi. Ditu lantas tiang kaajak mulih, sandikalané
suba liwat, disubané neked jumah, dapetang anaké luh ento sedeng ngeling
sigsigan, mara tingalina I Gedé ditu lantas I Gedé kagelut, kadiman,
“Dé bagus, uli ija mara? Tusing
pedalem, Mémé suba paling ngalihin Gedé kemu mai ngajak Bapa. Kija Gedé
maplalian? Nyén ajak Gedé?” keto liu patakon anaké luh ento, lantas Gede malaib
ka tengah kamarné.
Guminé suba peteng, konyangan suba
lelep di pasaréané. Luh muani né ento, kéto masi Gedé. Jani suba galah tiang
ngajak adiné macelep ka ipian reramané, disubané ia lelep, aluh baan tiang
ngajak I Gedé apanga patuh cara tiang dugasé mara lekad ento. Gedé masi nyak
suba kaajak, sawiréh Gedé suba sayaga lakar nguopin tiang ngorahin reramané
ngedasin, apanga sepalan ngedasin iraga ajak dadua.
“Mé, Pa, tiang ngidih pelih yéning uli
mara lekad tiang suba ngaé kéweh Mémé lan Bapa, suksma Mémé Bapa suba nyayangin
tiang. Terima ja jelé melah tiange maurip, kéné-kéné masih pianak Mémé ngajak
Bapa. Nah, né tiang ngajak anak luh, apaké Mémé lan Bapa nu inget? Né suba mbok
tiang ané paling jegég, jani ia suba kelih, ipidan nguda tusing ketoang
pianaké? Mara ia luh kéto? Tusing nyak ngajak pianak luh? Sujatiné anak luh
muani to patuh, Mé, Pa, né jani kénkén baan ngurusang, kénkén baan ngajin
dogénan, buktiné tiang dogenan, anak muani kéwala payu masi ngaé reramané lék
di sekolahan, né mara tiang SMP, apabuin yén terusang kanti tiang kelih, mirib
saja tiang buduh baana. Nah monto dogén tiang ngidang ngorta, tiang mapamit
jani ngajak Mémé lan Bapa, tiang lakar milu ngajak mbok, o saja, pangidih tiang
jani, kedasin jep ragan mbok tiangé, sepalan suba cepokan ngajak ngedasin
tiang, apang tusing cara mbok tiangé plekutus tiban magantung. Disubane kedat
makadua, ditu lantas ia ajaka dadua gerong-gerong ngeling, ngorahang ngidih
pelih, nyatuang kapelihanné. Rugi masih ngidih pelih konyangan suba kadung
majalan, mula ja paduman idupé buka kéné.
Panadine jani, api ane muputang satuan
tiangé, Bapané suba ngendihang api di pesaréan adin tiangé sambilanga sirep tur
ngelut Gedé lan Mémé ané suba mauab baan getih, kéwala satondéné tiuk ané
nyangket di awak adiné ento kaabut buin tur kaanggen nimbus awak méméné, lan
kacabut buin siduri Bapa ngajorang tiuké ento ka awakné. Maura suba getihé
konyangan di pasaréané, apiné suba ngebyur lakar ngedasang makejang ento, né
jani majalan tiang ngajak papat, lakar mawali luas ngatehin tiang. Tembangé
kawitin pinaka pamuput pamarginé, apiné pinaka pangawitin lampahan anyar.
Mamwit Naréndratmaja ring
tapowana,
Manganjali ryagraning
indra parwata,
Tan wi smerti sangkan
ikang hayun teka
Swabhawa sang sajjana
rakwa mangkana
No comments