Ngadu Kasaktén
Olih:
I Putu Gedé Suata
Potrekan I Putu Supartika |
Suba tajeg surya Pekak
Sobrat enu masare di kubunné. Kenehné inguh, gresiuh, buka balangé ketipatin.
Sawiréh inget tekén panantang Mén Simbrig bakal ngadu kesakten. Buina suba
lumrah Mén Simbrig nganggon gagelaran Sang Hyang Rimrim. Gagelaran ané paling
mawisésa sajeroning pandéstian.
Ento awanan Pekak
Sobrat marasa lesu di kenehné. Sawiréh karasa baana tusing lakar nyidaang
ngalahang Mén Simbrig. Buina manut kecaping sastra: “I Calonarang anyumbah ring
I Kobér Kuning; I Kobér Kuning anyumbah ring I Brahmakaya; I Brahmakaya
anyumbah ring I Wangkas Candiapi; I Wangkas Candiapi anyumbah ring I Siwer Mas,
I Siwer Mas anyumbah ring I Garudha Mas; I Garudha Mas anyumbah ring I Blego
Dawa; I Blego Dawa anyumbah ring Surya Kancana; I Surya Kancana anyumbah ring
Sang Hyang Rimrim.”
Rasa suba napak Sang
Hyang Kala Mretyu bakal mancut uripne Pekak Sobrat. Tur suba marawat-rawat
watek Kingkarané bakal gapag atmané Pekak Sobrat. Rasa-rasa suba maluab Kawah
Tambra Gohmukané tongosné Pekak Sobrat bakal malablab. Tur di guminé sinah suba
bakal magejeran ortané unduk Pekak Sobrat kalah masiat. Sinah suba bakal karaos
“Balian saged kalahang Liak Punah.”
“Pekak, pekak! Nguda
dadi kali jani enu masaré? Ené kopiné suba émbon! Tur entipé suba garang
buyung!”
Pekak Sobrat
ngalawan-lawanin bangun, angkihané angseg-angseg, sambilanga naenan kohkohan.
Luh Sari, cucunné di nyama suba suud ngalap kacang. Di subané ngorahang bakal
mulih lantas Luh Sari magedi. Pekak Sobrat nginem kopi malablab entip maurab.
Nrawang-nruwung kenehné Pekak Sobrat di kubu padidian. Sebengne lusuh buka
bikul pérot siamin basehan. Saja buka senggaké di pakraman, aget lacuré mula
pangadan Ida Sang Hyang Widhi.
“Bapa! Bapa Madé!”
Pekak Sobrat maseeban
uli plangkané, sagét tepukina Pan Santep suba negak di bataran ambén kubunné.
Pekak Sobrat maekin Pan Santep laut negak masadah di sakané.
“Mawinan tiang gegison
mai, bapa, sawiréh ané sarat takonang tiang tekén bapa.”
“Unduk bapané bakal
masiat peteng?”
“Beneh bapa.”
“Saja, Wayan. Buka
ortané ané suba iur di guminé.”
“Kénkén unduké bapa
mamusuh ajak Men Simbrig?”
“Lantang katuturané
Wayan. Ané malu dugasé enu pada bajang teruna, bapa maan magélan ngajal Luh
Dani ané jani ané jani mapungkusan Mén Simbrig. Dugasé ento, bapa enu teruna
cenik. Sawiréh dini sukeh ngalih gagaén, mawanan bapa luas ngukir ka Désa
Sukawati. Ditu bapa matemu ngajak Luh Dani ané mara kumalenjeng. Sabilang bapa
manjus ka tukadé, sagét tepukin bapa Luh Dani ngalih yéh di pancorané. Sawiréh
bapa marasa tekén déwék ngempi, mawinan bapa matilesang déwék, tusing bani
ngulgul Luh Dani, apabuin lakar Luh Dani liu anaké ngenehang. Gobanné jegég,
solahné luih, tur ia pianak Bapa Pugur ané suba kasub di sajebag gumi Sukawati.
“Jani dadi kéto gobanné
Mén Simbrig, bapa. Muanné tutul, ebokné gumbrang-gambring. Pradé ada anak
binjul, ngelebang Mén Simbrig di pempatané nuju Kajeng Kliwon, sinah suba
makejang anaké malaib, sawiréh sakala ngatonang ia celuluk kalayah-layah.”
“Ia pelih gagelaran,
Wayan. Dugasé pamuput gagaén bapanné di Sukawati, suba maelatan telu bulan
sesukat bapa ngenjek ditu, Luh Dani nyinahang kenehné tekén bapa, tur misadia
matapa lacur ngajak bapa. Sawiréh bapa tiwas, dadi tusing bani bapa ngisinin
kenehné Luh Dani lakar masomah. Ditu lantas Luh Dani jengah tur suba maorta ia
ngalih Guna Pangasih. Mawanan bapa gegison mulih ka Padangsambian tur tusing
pesan bani mapapas liat ngarepin Luh Dani. Kabatek baan jengahné, lantas Luh
Dani makurenan ngajak I Darta, pisagan bapané ané marengin bapa luas ngukir
dugasé ento. Di subané I Simbrig matuwuh abulan pitung dina, ditu I Darta ané
mapungkusan Pan Simbrig ngemasin mati. Mawuwuh-wuwuh buin jengahné Mén Simbrig
arepé tekén bapa. Sawiréh kasengguh bapa ané mancanén Pan Simbrig. Ento makrana
Mén Simbrig ngesatang malajah pangiwa, mawinan kéto gobané buka Rangdéng
Girah.”
Anginé sayan-sayan
maretang gumanti pindekan ané duur kubuné mawanti-wanti mapiteh tur maceguk.
Luh Sari teka nyuun panarakan sambilanga natad beruk.
“Yéh, Bapa Wayan dini!
Suba tunian bapa mai, bapa?”
“Mara Luh! Kadung melah
ortané ngajak Pekak Luh.”
“Ené nasiné Kak!
Sakéwala melahang nginem yéh! Apang tusing simpatan buka ibi. Bapa Wayan!
Lantasang barengin pekak tiangé madaar, bapa!”
“Ah! Bapa lakar mulih,
Luh! Lautang suba bapa madaar malu, bapa! Tiang lakar mulih!” Pan Santep
mancitan laut pesu uli kubunné Pekak Sobrat. Enu Luh Sari ané latig ngayahin
pekakné madaar.
Luh Sari tengkejut
ngatonang pekakné layu, tusing pesan buka ibi puané, Pekak Sobrat setata
girang. Apa buin liu anaké teka ngidih ubad. Pekak Sobrat matetulung sangkaning
keneh lila, tusing pesan taén nanggap upah tekén anaké ané suba kasegerang.
“Dadi kéto sebeng
pekaké layu, kak?”
“Aduh Luh! Mirib tusing
katutug baan pekak ngempu Luh dini, Luh!”
Luh Sari ngeling
sambilanga makakeb di pabinan Pekakné ané suba masisig suud madaar tur suud
makpak basé.
“Nguda dadi pekak
ngorahang kéto kak?”
Pekak Sobrat
ngurut-urut duur cucuné, nganasin ebokné Luh Sari ané demdem tur samah. Saja
tuah anak mara menék bajang.
“Ibi sanja pekak tusing
maan pules angan akijapan. Uli mara nyaluk sandyakala dongkangé suba pada
mamunyi. Liwat dawuh ro nimbal munyin tokéné tusing pegat-pegat. Kanti tengah
lemeng cicingé pada pagaung. Sagét teka anginé nglinus. Rasa-rasa ngampehang
kubuné dini. Mara seebin pekak uli bolong bedégé, sagét ada endih ngenah di
pagehané badelod. Rasa mabriak dingeh pekak pagehané kelod kauh. Mara paekin
pekak sagét ada cicing gudig ngégol ngilehin pagehan. Pekak marasa kubuné suba
karangsukin désti. Buin akejepné munyin clepuké ngengkal. Kasautin baan kedék
ngakak. Kénkén? Tusing inget? Kénkén baniné jani? Pidan sakité mati, jani
baliané lakar mati! Angkihan anggon utang, angkihan anggon mayah! Suud mamunyi
kéto, kedéké ngancan ngejohang. Pamuputné sepi jampi. Enu pekak dogén padidi
kijap-kijap tusing dadi pules.”
Sunaran suryané suba
dayuh. Tur anginé suba kepeh-kepeh marasa dingin, nyiriang suba galah sanja.
Luh Sari sigsigan, Pekak Sobrat nguntul, bayunné enduk.
“Kema suba Luh mulih!
Buin akejepan tundén bapan Luhé mai! Ngaba don sénté bang, tiing gading, siap
patang ukud mawarna!”
Prajani Luh Sari
bangun. Di subané morahan mulih, nglantas ia pesu uli kubu. Awakné ngetor,
paliatné maréngang. Rasa-rasa di sampingné ada pangpang kajengit, di uri ada
cicing gudig nututin.
Pekak Sobrat bangun
maduuhan, laut ia nyujuh langgatan. Keropak-keropak ental panengenné
kapunduhang. Sangkaning ental-entalé ento Pekak Sobrat ririh ngelarang Aji Jaka
Tuwa, Sang Hyang Siwa Guna, Sang Hyang Giri Natha, Sang Hyang Geni Wisésa,
Kaputusan Bhatara Eka Guru, Kaputusan Empu Pradah, Keputusan Dongkang Makeem,
Guru Sakti, Siung Kala, Siwa Bendé. Katung-katung sabuk Pangraksajiwa pada
kakedasang. Ané madawa adepa, duang depa, telung depa pada maules poléng.
Pagrining misi bebuntilan sarana manut mantra gagelarané. Gringsing Wayang,
Kala Tiga, Kebo Komale, Kidang Cemeng, Ludra Murti, Tangting Mas, Sapuh Jagat,
suba pada latih kagelarang baan Pekak Sobrat.
“Bapa! Ené bebesen
bapané suba aba icang!”
Pekak Sobrat maekin
kaponakanné, I Gejer ané suba mabungkusan Pan Sari, sarat ngaba siap, tiing,
tekén don sénté bang. Pan Sari suba negak sambilanga ngembusin tali penegulan
batis siapé.
“Pidan suba icang
ngorahin bapa, suud ngelarang kawisésan, apang tusing liu ngelah musuh.
Yadiapin liu ané demen maan tetulung kanti seger, sakéwala ané nyakitin bakal
anggon musuh. Kalaning buka jani, suba iur di guminé bapa bakal karebut buin
mani petengné. Sinah suba tusing ja bapa dogén ané bakal naenang sakit, teked
icang masih bakal kena berat.”
Pekak Sobrat nyemak
guungan anggona nekepin siap, tur nyemak blakas muah talenan bakal anggona
nyibak tiing.
“Endén, endén malu Jer!
Keneh bapa tuah mula kéto. Sakéwala ngaé melah tusing dadi baan padidi. Yadin
bapa makeneh rahayu, majalaran baan matetulung tekén anaké sakit, rahayu tekén
ukudan bapané. Mula saja buka kecap sastrané, Rwa Bhinédané tusing dadi
palasang. Ada ané nyalanang panengan, ada ané ngelarang pangiwa; ada ané ngawé
seger, ada masih ané ngawé sakit. Ento awanan bapa ngangasin déwék masarana
baan kawisésan. Yan tusing kéto, méh suba gadang tulang bapané.”
“Ento kamulan bapa ané
makada. Tegarang ja bapa beneh-beneh ngayah di guminé; majalaran baan ngwangun
desa pakraman, jawat wewangunan sakala wiadin niskala, masedana baan nincapang
pangaweruh krama désané, apa buin masedana baan piteket-piteket Sang Hyang
Agama; sinah baan icang ngenehang, pamujin jagaté ané bakal puponin bapa.
Kalaning buka jani, bapa sumasat ngantosang dawuh bakal mati.”
“Saja buka raos cainé,
Jer! Sakéwala bapa magehang sasananing taru tamba, yadiastun ia bakal ngemasin
mati, yan suba bakal anggon matetulung di guminé, ento ané tulad bapa, mawinan
bapa tusing kengguh bakal ngemasin mati.”
“Nah! Yan bapa tusing
dadi orahin, lautang suba jalanang keneh bapané. Buin mani icang bakal mai
ngaba panegenan, apang tusing kanti nginep bangkéné di kubu.”
Pan Sari magedi
sambilanga ngamigmig. Pekak Sobrat enu ngulat klatkat, nampah siap padidi, laut
ngulah manut tetandingan banten paneduhan désti.
Tengah lemeng dinginé
ngliput. Pekak Sobrat enu iteh manjahang banten. Sisi kaja masi selem maaled
baan don sénté bang, mawadah klatkat tiing gading, marajah Taya kaapit baan
api, mabé siap selem mapanggang masibak uli tundun, muah raka-raka sakewenang;
sisi kelod nasi barak maaled baan don temen, wadah muah rajah tunggal, mabé
siap biing mapanggang masibak uli tundun, raka-raka sakewenang; maduluran
segehan barak maaled baan don temen, mabé atu saunduh, mentah rateng, getih
abungbung mentah, mesi rumbah, raka-raka sakewenang; sisi kauh nasi kuning
maaled busung nyuh gading, klatkat muah rajah tunggal, mabé siap putih siungan
mapanggang masibak uli di tundun, basangné kaselimbedang di awak siapé,
raka-raka sakewenang; sisi kangin nasi putih maaled baan don tunjung putih
tekaning bungannyané, mawadah klatkat tiing gading marajah Bajra Danda, mabé
siap putih mulus mapanggang masibak uli tundun, raka-raka sakewenang.
Pangantebé maserana toya anyar saha canang jangkep tetabuhan arak berem.
Suud mabanjah, Pekak
Sobrat, ngrangsuk busana balian sakti. Kamen batik lembaran, kampuh poléng
brakala, udeng putih bebongkosan, mabunga pucuk waribang. Gandék pasikepan suba
macadang.
Pekak Sobrat masuku
tunggal, nyepukang lima mamusti, ngegep natab angkihan saha ngranasika, ngarad
Sang Hyang Taya, matapakan Sang Hyang Cadusakti, nguncarang mantra Dharma
Pangalah. Prajani bayunné masalin, kulitné rasa mabading, paningalanné rasa
nyemprot, ukudanné rasa ngendih, panes uli di pungsed teked di paban, awakné
marasa ingan, telapakan batisné sayan makelo sayan kambang.
Pekak Sobrat melesat
ngambahin Tampak Garu. Kubuné katon galang maglanaran. Pekak Sobrat ngungsi
désa. Jagaté rep sirep. Mara ia matolihan kangin, sagét tepukina timun tetelu
ané abesik mapalasan di betén kayu jatiné. Sinah baana ngingatin. Ento
kaponakané: Pan Sari, mantunné: Mén Sari, muah cucunné: Luh Sari. Mara ia
makipekan kauh, tepukina timuné pagliling di betén-betén suminé. Enyud kenehné
bakal ngalap laut menggel timuné ento, sakéwala pintelanga kenehné, sawiréh ia
sarat bakal nyugjugin karirihanné Men Simbrig. Neked duur umahné, Pekak Sobrat
ngelarang aji maya, laut matinggah di papah gedang rénténgé, matawangan papah
biu gedang saba.
Mén Simbrig matajuh di
balé dauh, namping semat apesel, muah slépan apesel gedé, masuluh baan sentir
matatakan dulang. Mén Degur marengin ngebohin laut nuas slépan.
“Kénkén jani mbok? Payu
lakar malali?”
“Endén malu Luh!
Antosang buin akejep! Apang nampih malu dawuh teluné, mara sedeng melaha pesu
malali. Tuni lemahné ada anak mati karuron matanem, sinah suba jaen rasan
getihné cicipin.”
Endih sentiré
maligedan, satmaka ngigelin gambahan ebokné Mén Simbrig tekén Mén Degur.
Kuwusan anginé buka ngajakin apang énggal malali ka semané serbi namping
grembengan, sawiréh ditu tongos para déstiné macanda namtamin ulangun.
“Jani kénkén suba
kawisésan pakakasé, Luh?”
“Aduh! Tondén sida baan
icang ngawuwuh kawisésan icangé mbok! Kéweh pesan ngalih anak bunglun buin
aukud. Lénan tekén ento suba pitulas warna sida baan icang ngaturang. Anak
cenik katut pungsed, anak bajang genten, anak beling pajumu, anak balu, anak
katé, anak kejer, anak dimpil, jangkep suba baan icang nganggon pangenep. Jani
enu icang ngantosang anak bunglon dogén buin abesik.”
“Nah! Dabdabang malu
Luh! Antosang masan para déstiné nuduk tailan nemonin sasih kalima, kala ditu
dumadak ada anak bunglun bakal picundangin. Apang buin engeb guminé ngencanin
anak mati nadak. Buka matinné Pan Genjit. Lega pesan kenehé nepukin bangkénné
blegeran.”
“Mawanan Pan Genjit
mati, mula icang ané makada mbok!”
“Kénkén unduké? Dadi
sida baan Luh mencanén? Kadén ia anak belog turut?”
“Icang maan dalihan
dugas ia matungkas ngajak belinné ulian waris. Mapag Kajeng Kliwon nuju sandyakala,
ditu icang ngalih dadalan, majalaran baan ngidih oot pesak, gumanti Pan Genjit
enyak pedih tekén icang, lantas tiwakina icang aji Cambra Berag, mawanan
prajani ia ngoon laut ngemasin mati.”
“Pan Gangsiuh ulung uli
punyan nyuhé, dingeh icang ortané, koné Luh masih ané nglisebang?”
“Saya mbok! Kabatek
baan ngliwat jengah icangé, dugas ia maan ngadep karang, kemu icang nyilih
pipis, teka dadi atinné mucingin. Katuju ia nganggap upah menék nyuh, ditu
tiwakang icang aji pamorot bayu madasar aji Barong Sepak, mawinan ia nglépat
ulung laut ngemasin mati.”
Kesiehan anginé
sayan-sayan enek. Balang jangkriké suba pada siep. Wong désané suba pada
leplep. Enu Mén Simbrig tekén Mén Degur dogén ané ngedusin. Petengné
sayan-sayan dingin, nanging kenehné Mén Simbrig tekén Mén Degur sayan-sayan
panes, sawiréh inget tekén lelampahan ané suba-suba.
“Unduk emboké ngarepin
Balian Kubon, kénkén mbok?”
“Arah! Bates ngencanin
jalma aukud, ambul éngkén mirib karirihané? Mirib sida baana ngarepin yan ambul
ené kawisésan emboké? Panéstian Cambra Berag, Aji Blagodoh, Suku Luhung, Karang
Suhung, makejang suba nagih pacentok. Pamekasné Aji Rimrimé ané bakal anggin
embok mancut uripné. Cutetné, yan tan mati prajani baan embok, elek embok dadi
liak jerihin gumi.”
“Icang masih ngelah
jengah marep tekén ia mbok! Dugas icang nyakitin Pan Gambar, suba tambis-tambis
mati baan icang, sagét ia ané ngubadin tur nyegerang. Buin dugas sangkep di
seman Tunoné, sedeng iteha icang nyacah timpal-timpalé sadelod Balé Agung, teka
ia dogén ané bani ngaduk-aduk, mawinan makejang pablesat malaib. Aget inget
icang nyemak ental panyacahé, yan tusing kéto méh-méhan makejang tawanga
liak-liaké sadelod Balé Agung. Jani jalan kembulin, apang taén micundangin
balian sakti.”
“Nah! Antosang buin
apeteng dogén!”
“Sakéwala ané ngawinang
kobet keneh icangé, mnok! Apa ané bakal anggon patanggeh, pradéné ia maan
ngungkulin, ngawinang déwéké katandes? Lén tekén ané malu. Dugasé enu dadi
anggon pasilih. Sandang pesan liu ngalih somah, apang ada anggon aturan di
nujuné kalah masiat. Jani, sasukat awigé magentos, asing-asing ané kalah patut
ngemasin, sakéwala dadi matanggeh.”
“Arah! Embok tusing
lila nulad liak pangetengan. Takut ngemasin mati. Makemulan baan duegé ngalih
patanggeh. Buka pajalanné Mé Ramias. Dugas ia kalah nglawan Mangku Jedeg, ia
maan matanggeh apang pragat kurinné, awinan kayang jani kuriné nungkak. Buin
ada matanggeh apang seger malu batisné, awinan kayang jani berung tibanan.
Cutetné, depang suba embok mati, pradéné embok ané kalah. Apa buin bates ngarepin
I Sobrat.”
Pekak Sobrat ngelarang
sesirep Kebo Komalané. Di subané ia mauab, rasa matingtingan balé dauhné Mén
Simbrig, kena ampehan angin sesirepné Pekak Sobrat.
“Dadi kéné kiap matan
emboké Luh!”
“Aduh! Icang masi kiap
pesan mbok!”
Pamuputné pajlimpang
Mén Simbrig tekén Mén Degur pules tusing ngitungang bencanané suba paek. Pekak
Sobrat napak tanah laut menékan ka balé dauh. Batisné tengawan matumbu di
tendasné Mén Simbrig. Batisné tengébot matumbu di tendasné Mén Degur. Pekak
Sobrat ngebur entalné Mén Simbrig di langgatan ané mulu kaja.
“Béh! Kéné aéng
gegelarané Mén Simbrig. Beneh suba rep guminé baana. Nah! Ené apa ental
alengkat embuh. Sinah suba ené ental tenget.”
Pekak Sobrat ngebitin
entalé ento, sagét misi unduk bebai. Bebai Anggapati ngaé sakit pati
suduk-sudukan di basang, bebai Mrajapati ngaé sakit buduh manebek-nebek, bebai
Cili Mareka ngaé sakit buduh mangigel, bebai Cili Gandru ngaé sakit buduh
maguyang, bebai Sutra Nirun ngaé sakit dekah cekehan, bebai Bongol ngaé sakit
buduh meneng monoh. Sedeng iteha Pekak Sobrat mamaca ental, sagét telapakan
batisné marasa panes.
“Bah! Ené mirib suba
galah lemah.”
Pekak Sobrat malesat
nglintangin désa ngungsi pajenekanné di kubu. Munyin kedisé sayan-sayan ramé,
siapé pada makruyuk. Langité kangin suba barak, tur tanahé sayan-sayan galang.
Kayu-kayuné ngrembun buka mabalih kénkén bakal panadin guminé jani. Bun-bunan
milu magandong buka sarat apang bareng nawang pakibeh idupé di gumi. Tekaning
padang-padangé nuléngék nagih nyujuh langit apang taén ngungkulin kedis geruda
ané kasub mawisésa di guminé. Mula kéto keneh manusané pradé kaulurin.
Enu ruput Pan Sari suba
makedas-kedas jumahné. Nyapuin balé nyalinin langsé, ngebatang tikeh anyar.
Sawiréh karasa baana sinah suba dinané jani bapanné di nyama bakal pegat. Suba
endag surya laut ia ngengésan nyuh. Kanti tengai ia sepud magarapan pedidi. Mén
Sari enu nungkulin pianakné, Luh Sari, uli ibi tusing enyak bangun kabatek baan
sebetné bakal katinggalin pekak. Suba liwat tajeg surya Pan Santep teka ngaba
blakas.
“Ampurang bli mara
teka, Pan Niluh!”
“Kéné suba lacuré bli!
Ngelah rerama buin aukud, tusing pesan dadi pilegang kenehné. Suba lantas
benyah buka jani, tusing suba ada lénan tekén icang ané nampedin.”
“Eda endén bas sanget
sebet, Pan Niluh! Buka matejené, kalah menangé kondé karuan. Jalan malu metoh,
dilacuré kalah padum déwéké, eda takut nandang berat, tindih tekén rerama, apa
buin ngencanin rerama buin adiri.”
“Beneh saja buka raos
bliné! Sakéwala enu masih icang makita sebet. Sawiréh sarat pesan kenehné Mén
Simbrig bakal ngepet patin bapan icangé. Tuni nuju tajeg surya, dugasé icang
ngalap busung, tepukin icang Mén Simbrig ningkang duur palungané, makamen teked
duur entud, ebokné magambahan masepak telu, mambuh baan abu pepetan ketan.
Sinah suba ia ngeréhang karirihanné. Ento awanan icang ngéncolang ngalih
reramon, ron, busung, nyuh, slépan. Sawiréh karasa suba bapan icangé bakal
mati.”
“Maan, jani bates
kénkén paitungané?”
“Tulungin icang nyepeg
tiingé. Buin mani disubané ada kulkul nungkak, apang tusing kéweh banjaré buin
nyepeg tiing. Ané cenik-cenik anggon panegenan tekén sanan bakal anggon mapag
bangkén bapan icangé, apang tusing kanti garang semut bangkénné di kubu. Eda
engsap ngulat klangsah duang bidang, bakal anggon ngintip di nuju ramé siaté, apang
tusing kena tamplikan.”
Pan Sari tekén Pan
Santep ngénggalang ka teba nyepeg tiing. Makadadua ngangsehang magarapan, ngaé
panegenan, muah ngulat klangsah kanti surup surya.
“Depang suba bli dini
bareng ngantosang, Pan Niluh! Nyalah buin bli mulih. Jani suba peteng, buin
akejep dogén suba tengah lemeng.”
Pan Sari masriak
kenehné, sawiréh ada ajaka negen pameraté. Tuah mula kéto tingkah anaké
makekanténan. Aget bareng puponin, lacur bareng tangkepin.
“Nah! Yan kéto keneh
bliné, lautang suba dini bli malu madaar, apa ya sida baan icang, kéto
kanggoang daar!”
Di subané suud masan
nunas, Pan Sari tekén Pan Santep negak ngungun di ambénné, ngantosang dawuh
telu. Buka gaé rasa petengé nemonin panglong. Peteng guminé buka peteng kenehné
Pan Sari. Di subané napak dawuh telu, Pan Sari muah Pan Santep nabdabang bakal
ngintip siaté. Makadadua negen panegenan sambilanga nadtad klangsah, ngungsi
tegal ambengané ba delod. Sawiréh uli ditu katon tingglas kubuné kaiterin baan
pagehan.
Pekak Sobrat enu
mataki-taki di kubunné ngelarang kawisésan. Sabuk Pangraksajiwané suba
kalibedang di awakné, gelang pagehtuwuhé suba malingkeh di lima batis-kiwa
tengen, badong Pangentegbayuné suba maseetan di baongné, bungkung
Pamunahsaranané suba mapelintir di jerijinné makaduang anéh. Jani Pekak Sobrat
nyemak basé Temuros laut kapakpak uli di muncuk, sambilanga natab angkihan ia
ngelarang Pangégér Bayu Pramana.
Uli kelod kauh teka Mén
Degur mebeh ngelarang kawisésan Bajra Geni. Pekak Sobrat nangkepin baan
kawisésan Banaspati. Mén Degur nujah Pekak Sobrat baan kawisésan Aji Gala.
Pekak Sobrat sebet makelid nganggon kawisésan Jagul Putih. Sawiréh katrejak
awanan Pekak Sobrat makelid ka bucu kaja kauh. Mén Degur nguber baan gagelaran
Geni Ludra. Aget Pekak Sobrat sengeh laut nangkepin nganggon kawisésan
Lokanatha. Mén Degur ketes ka bucu kelod kangin. Lambungné marasa sakit.
Mawanan Mén Degur ngénggalang bangun laut ngelarang pandéstian Karang Suhung. I
Pekak Sobrat ngelarang Ludra Murti. Mén Degur angkod-angkod ngamenékang laut
katujah baan Pancer Bhuwana. Pamuputné enyag awakné Mén Degur.
Pan Sari tekén Pan
Santep ngaton endihé masawang pelung teka uli kelod kauh. Neked duur kubuné
malejeg andusé ngliput. Masruét apiné kabucu kelod kangin. Endihé masawang
pelung ngedénang. Pesu endih masawang barak laut nujah endihé masawang pelung.
Endihé macepuk buka lulu matunjel katiwakin lengis. Pamuputné sempiar endihé
mabrarakan.
Mén Simbrig teka uli
kelod mebeh ngelarang kawisésan Naga Kuning. Pekak Sobrat kaungseng menengin
lambung. Sawiréh suba sayaga Pekak Sobrat ngénggalang ngregepang kawisésan Siwa
Geni. Mawinan Mén Simbrig jengah buin ngelarang kawisésan Naga Api. Pekak
Sobrat nangkepin baan kawisésan Bojog Putih. Mawanan Pekak Sobrat kéweh
nangkepin laut ngelarang kawisésan Tangting Mas. Mén Simbrig ngengsehang negul
Pekak Sobrat baan kawisésan Emas Gading. Pekak Sobrat magutin baan gegelaran
Sapuh Jagat. Mawanan tekek pangejukanné Mén Simbrig ngalawan Pekak Sobrat.
Saling pantigang, saling uyeng, saling cekuk. Mén Simbrig ngeséhin baan Pudak Sategal.
Pekak Sobrat mapas aji Waringin Pitu. Mawanan buka lait pacepuken Mén Simbrig
ngajak Pekak Sobrat. Awakné ngetor tur angkihanné pada angseg-angseg. Sawiréh
makelo ngelarang kawisésan, mawanan pada enduk bayuné.
Pamurtian Mén Simbrig
sayan-sayan enduh. Pekak Sobrat sayan-sayan purna. Uli magoba aéng Mén Simbrig
magoba ka jati mula. Pekak Sobrat kangen ngatonang Mén Simbrig tusing nyidaang
makiba. Awanan limanné sayan-sayan enduk. Pekak Sobrat nelektekang matanné Mén
Simbrig sayan-sayan layu. Buka entik-entikan tusing taén masiam. Mén Simbrig
kapingon ngatonang sebengné Pekak Sobrat galak manis. Tan karasa Mén Simbrig
ngusapin jagutné Pekak Sobrat.
“Bli! Uli malu tiang
ngajap-ajap ragan bliné. Mara jani tiang prasida matemu ngajak bli.”
“Luh! Keneh bli tusing
nyidaang palas ngajak Luh. Mawanan kayang jani bli tusing ngalih somah, sawiréh
tusing sida baan bli ngengsapin ragan Luhé.”
“Bli! Mawanan tiang
makurenan ka gumin bliné, tur masomah ngajak pisagan bliné, ané ajap tiang
tusing ada lénan tekén ragan bliné, apang nyidaang sadina-dina mapangguh ngajak
bli.”
“Luh! Mirib tuah mula
kéné jalaran bli bakal matemu ngajak Luh. Yéning Luh enyak ngidepang mamunyi,
jalan jumunin matapa lacur ngajak bli.”
“Bli! Tiang inget tekén
munyin bliné dugas di betén kampuaké di sisin tukadé; bli ngajakin tiang matapa
lacur; tiang marasa bagia pesan bli; sawiréh tiang mula ngajap apang setata
bareng ngajak bli; mawanan tiang nyerahang déwék nuutin keneh bli; disubané
telu bulan, dugasé bli mragatang gaén bliné ngukir, makajatinné tiang suba
misi; ento kranané tiang ngajakin bli ngantén, sakéwala bli makelid. Ento
awanan tiang jengah, gumanti enyak ngantén ngajak I Darta, apang tusing karaos
tiang bebinjat. Disubané tiang ngelah panak, adanin tiang I Simbrig apang enyak
masaih tekén adan bliné; tur disubané I Simbrig matuwuh abulan pitung dina,
ditu bapanné ngemasin mati, sawiréh mula tiang ané mragatang. Keneh tiang apang
tusing ada nyantulin patemon tiangé ngajak bli. Nanging bli ngejoh tur nongos
dini di kubu, mawinan tiang marasa sebet pesan. Disubané I Simbrig kelih tur
nawang paukudanné makejang, ngawinang ia mamedih tur ngalahin padéwékan tiang
padidi jumah. Aget ada Mén Degur ané setata ajak tiang matemu wirasa, tur
kalaning buka jani suba masih pragatang bli. Pradéné jani bli buin ngalahin
anaké buka tiang, adanan suba tiang mati.”
“Nah! Eda ento
lantanganga, Luh! Suud Luh ngelarang aji wegig, jalan suud ngelarang kawisésan,
uli jani jalan ngayah di guminé malarapan ngelarang usada, maka sarana ngulati
karahajengan jagat, kelanduhan gumi, gumanti kapangguh kerta raharja, madasar
piteket Sang Hyang Agama, pinaka larapana ngayah sajeroning pawangunan negara.
Jani jalan Luh malukat malu!”
“Bli Madé!”
“Luh Putu!”
Pan Sari tekén Pan
Santep tengkejut ngatonang endihé ilang. Mara pesan endihé enu pasliwer,
macepuk, magulung-gulungan. Jani di subané maan macadeng lantas mabriak ilang.
Pan Sari tekén Pan Santep ngéncolang nyagjagin ka kubu, sawiréh karasa baana
bapanné suba pragat. Laut nerjak jelanan.
Gabuag!
“Bapa!”
Mén Simbrig kabilbil
maserot uli pabinanné Pekak Sobrat. Makadadua nyekuh paliatné, nguntul,
kenyar-kenyir buka bikulé mara suud ngamah sambel.
“Eda ené sangetanga
pesan, Jer! Bapa suba patuh paitungan bakal nutugang tresnan bapané ané malu
ngajak Luh Putu.”
“Nah! Aget pesan icang
anggon bapa pianak. Buung icang mabalih anak ngadu kasaktén. Payu icang mabalih
liak ngantén.”
*Juara I Swayembara Cerpén Bali Pésta
Kesenian Bali 1996
Naanin kawedar ring Majalah Kulkul No. 1
TH. 1 Februari 1997
No comments