Ngadu Kasaktén

Olih: I Putu Gedé Suata

Potrekan I Putu Supartika

Suba tajeg surya Pekak Sobrat enu masare di kubunné. Kenehné inguh, gresiuh, buka balangé ketipatin. Sawiréh inget tekén panantang Mén Simbrig bakal ngadu kesakten. Buina suba lumrah Mén Simbrig nganggon gagelaran Sang Hyang Rimrim. Gagelaran ané paling mawisésa sajeroning pandéstian.
Ento awanan Pekak Sobrat marasa lesu di kenehné. Sawiréh karasa baana tusing lakar nyidaang ngalahang Mén Simbrig. Buina manut kecaping sastra: “I Calonarang anyumbah ring I Kobér Kuning; I Kobér Kuning anyumbah ring I Brahmakaya; I Brahmakaya anyumbah ring I Wangkas Candiapi; I Wangkas Candiapi anyumbah ring I Siwer Mas, I Siwer Mas anyumbah ring I Garudha Mas; I Garudha Mas anyumbah ring I Blego Dawa; I Blego Dawa anyumbah ring Surya Kancana; I Surya Kancana anyumbah ring Sang Hyang Rimrim.”
Rasa suba napak Sang Hyang Kala Mretyu bakal mancut uripne Pekak Sobrat. Tur suba marawat-rawat watek Kingkarané bakal gapag atmané Pekak Sobrat. Rasa-rasa suba maluab Kawah Tambra Gohmukané tongosné Pekak Sobrat bakal malablab. Tur di guminé sinah suba bakal magejeran ortané unduk Pekak Sobrat kalah masiat. Sinah suba bakal karaos “Balian saged kalahang Liak Punah.”
“Pekak, pekak! Nguda dadi kali jani enu masaré? Ené kopiné suba émbon! Tur entipé suba garang buyung!”
Pekak Sobrat ngalawan-lawanin bangun, angkihané angseg-angseg, sambilanga naenan kohkohan. Luh Sari, cucunné di nyama suba suud ngalap kacang. Di subané ngorahang bakal mulih lantas Luh Sari magedi. Pekak Sobrat nginem kopi malablab entip maurab. Nrawang-nruwung kenehné Pekak Sobrat di kubu padidian. Sebengne lusuh buka bikul pérot siamin basehan. Saja buka senggaké di pakraman, aget lacuré mula pangadan Ida Sang Hyang Widhi.
“Bapa! Bapa Madé!”
Pekak Sobrat maseeban uli plangkané, sagét tepukina Pan Santep suba negak di bataran ambén kubunné. Pekak Sobrat maekin Pan Santep laut negak masadah di sakané.
“Mawinan tiang gegison mai, bapa, sawiréh ané sarat takonang tiang tekén bapa.”
“Unduk bapané bakal masiat peteng?”
“Beneh bapa.”
“Saja, Wayan. Buka ortané ané suba iur di guminé.”
“Kénkén unduké bapa mamusuh ajak Men Simbrig?”
“Lantang katuturané Wayan. Ané malu dugasé enu pada bajang teruna, bapa maan magélan ngajal Luh Dani ané jani ané jani mapungkusan Mén Simbrig. Dugasé ento, bapa enu teruna cenik. Sawiréh dini sukeh ngalih gagaén, mawanan bapa luas ngukir ka Désa Sukawati. Ditu bapa matemu ngajak Luh Dani ané mara kumalenjeng. Sabilang bapa manjus ka tukadé, sagét tepukin bapa Luh Dani ngalih yéh di pancorané. Sawiréh bapa marasa tekén déwék ngempi, mawinan bapa matilesang déwék, tusing bani ngulgul Luh Dani, apabuin lakar Luh Dani liu anaké ngenehang. Gobanné jegég, solahné luih, tur ia pianak Bapa Pugur ané suba kasub di sajebag gumi Sukawati.
“Jani dadi kéto gobanné Mén Simbrig, bapa. Muanné tutul, ebokné gumbrang-gambring. Pradé ada anak binjul, ngelebang Mén Simbrig di pempatané nuju Kajeng Kliwon, sinah suba makejang anaké malaib, sawiréh sakala ngatonang ia celuluk kalayah-layah.”
“Ia pelih gagelaran, Wayan. Dugasé pamuput gagaén bapanné di Sukawati, suba maelatan telu bulan sesukat bapa ngenjek ditu, Luh Dani nyinahang kenehné tekén bapa, tur misadia matapa lacur ngajak bapa. Sawiréh bapa tiwas, dadi tusing bani bapa ngisinin kenehné Luh Dani lakar masomah. Ditu lantas Luh Dani jengah tur suba maorta ia ngalih Guna Pangasih. Mawanan bapa gegison mulih ka Padangsambian tur tusing pesan bani mapapas liat ngarepin Luh Dani. Kabatek baan jengahné, lantas Luh Dani makurenan ngajak I Darta, pisagan bapané ané marengin bapa luas ngukir dugasé ento. Di subané I Simbrig matuwuh abulan pitung dina, ditu I Darta ané mapungkusan Pan Simbrig ngemasin mati. Mawuwuh-wuwuh buin jengahné Mén Simbrig arepé tekén bapa. Sawiréh kasengguh bapa ané mancanén Pan Simbrig. Ento makrana Mén Simbrig ngesatang malajah pangiwa, mawinan kéto gobané buka Rangdéng Girah.”
Anginé sayan-sayan maretang gumanti pindekan ané duur kubuné mawanti-wanti mapiteh tur maceguk. Luh Sari teka nyuun panarakan sambilanga natad beruk.
“Yéh, Bapa Wayan dini! Suba tunian bapa mai, bapa?”
“Mara Luh! Kadung melah ortané ngajak Pekak Luh.”
“Ené nasiné Kak! Sakéwala melahang nginem yéh! Apang tusing simpatan buka ibi. Bapa Wayan! Lantasang barengin pekak tiangé madaar, bapa!”
“Ah! Bapa lakar mulih, Luh! Lautang suba bapa madaar malu, bapa! Tiang lakar mulih!” Pan Santep mancitan laut pesu uli kubunné Pekak Sobrat. Enu Luh Sari ané latig ngayahin pekakné madaar.
Luh Sari tengkejut ngatonang pekakné layu, tusing pesan buka ibi puané, Pekak Sobrat setata girang. Apa buin liu anaké teka ngidih ubad. Pekak Sobrat matetulung sangkaning keneh lila, tusing pesan taén nanggap upah tekén anaké ané suba kasegerang.
“Dadi kéto sebeng pekaké layu, kak?”
“Aduh Luh! Mirib tusing katutug baan pekak ngempu Luh dini, Luh!”
Luh Sari ngeling sambilanga makakeb di pabinan Pekakné ané suba masisig suud madaar tur suud makpak basé.
“Nguda dadi pekak ngorahang kéto kak?”
Pekak Sobrat ngurut-urut duur cucuné, nganasin ebokné Luh Sari ané demdem tur samah. Saja tuah anak mara menék bajang.
“Ibi sanja pekak tusing maan pules angan akijapan. Uli mara nyaluk sandyakala dongkangé suba pada mamunyi. Liwat dawuh ro nimbal munyin tokéné tusing pegat-pegat. Kanti tengah lemeng cicingé pada pagaung. Sagét teka anginé nglinus. Rasa-rasa ngampehang kubuné dini. Mara seebin pekak uli bolong bedégé, sagét ada endih ngenah di pagehané badelod. Rasa mabriak dingeh pekak pagehané kelod kauh. Mara paekin pekak sagét ada cicing gudig ngégol ngilehin pagehan. Pekak marasa kubuné suba karangsukin désti. Buin akejepné munyin clepuké ngengkal. Kasautin baan kedék ngakak. Kénkén? Tusing inget? Kénkén baniné jani? Pidan sakité mati, jani baliané lakar mati! Angkihan anggon utang, angkihan anggon mayah! Suud mamunyi kéto, kedéké ngancan ngejohang. Pamuputné sepi jampi. Enu pekak dogén padidi kijap-kijap tusing dadi pules.”
Sunaran suryané suba dayuh. Tur anginé suba kepeh-kepeh marasa dingin, nyiriang suba galah sanja. Luh Sari sigsigan, Pekak Sobrat nguntul, bayunné enduk.
“Kema suba Luh mulih! Buin akejepan tundén bapan Luhé mai! Ngaba don sénté bang, tiing gading, siap patang ukud mawarna!”
Prajani Luh Sari bangun. Di subané morahan mulih, nglantas ia pesu uli kubu. Awakné ngetor, paliatné maréngang. Rasa-rasa di sampingné ada pangpang kajengit, di uri ada cicing gudig nututin.
Pekak Sobrat bangun maduuhan, laut ia nyujuh langgatan. Keropak-keropak ental panengenné kapunduhang. Sangkaning ental-entalé ento Pekak Sobrat ririh ngelarang Aji Jaka Tuwa, Sang Hyang Siwa Guna, Sang Hyang Giri Natha, Sang Hyang Geni Wisésa, Kaputusan Bhatara Eka Guru, Kaputusan Empu Pradah, Keputusan Dongkang Makeem, Guru Sakti, Siung Kala, Siwa Bendé. Katung-katung sabuk Pangraksajiwa pada kakedasang. Ané madawa adepa, duang depa, telung depa pada maules poléng. Pagrining misi bebuntilan sarana manut mantra gagelarané. Gringsing Wayang, Kala Tiga, Kebo Komale, Kidang Cemeng, Ludra Murti, Tangting Mas, Sapuh Jagat, suba pada latih kagelarang baan Pekak Sobrat.
“Bapa! Ené bebesen bapané suba aba icang!”
Pekak Sobrat maekin kaponakanné, I Gejer ané suba mabungkusan Pan Sari, sarat ngaba siap, tiing, tekén don sénté bang. Pan Sari suba negak sambilanga ngembusin tali penegulan batis siapé.
“Pidan suba icang ngorahin bapa, suud ngelarang kawisésan, apang tusing liu ngelah musuh. Yadiapin liu ané demen maan tetulung kanti seger, sakéwala ané nyakitin bakal anggon musuh. Kalaning buka jani, suba iur di guminé bapa bakal karebut buin mani petengné. Sinah suba tusing ja bapa dogén ané bakal naenang sakit, teked icang masih bakal kena berat.”
Pekak Sobrat nyemak guungan anggona nekepin siap, tur nyemak blakas muah talenan bakal anggona nyibak tiing.
“Endén, endén malu Jer! Keneh bapa tuah mula kéto. Sakéwala ngaé melah tusing dadi baan padidi. Yadin bapa makeneh rahayu, majalaran baan matetulung tekén anaké sakit, rahayu tekén ukudan bapané. Mula saja buka kecap sastrané, Rwa Bhinédané tusing dadi palasang. Ada ané nyalanang panengan, ada ané ngelarang pangiwa; ada ané ngawé seger, ada masih ané ngawé sakit. Ento awanan bapa ngangasin déwék masarana baan kawisésan. Yan tusing kéto, méh suba gadang tulang bapané.”
“Ento kamulan bapa ané makada. Tegarang ja bapa beneh-beneh ngayah di guminé; majalaran baan ngwangun desa pakraman, jawat wewangunan sakala wiadin niskala, masedana baan nincapang pangaweruh krama désané, apa buin masedana baan piteket-piteket Sang Hyang Agama; sinah baan icang ngenehang, pamujin jagaté ané bakal puponin bapa. Kalaning buka jani, bapa sumasat ngantosang dawuh bakal mati.”
“Saja buka raos cainé, Jer! Sakéwala bapa magehang sasananing taru tamba, yadiastun ia bakal ngemasin mati, yan suba bakal anggon matetulung di guminé, ento ané tulad bapa, mawinan bapa tusing kengguh bakal ngemasin mati.”
“Nah! Yan bapa tusing dadi orahin, lautang suba jalanang keneh bapané. Buin mani icang bakal mai ngaba panegenan, apang tusing kanti nginep bangkéné di kubu.”
Pan Sari magedi sambilanga ngamigmig. Pekak Sobrat enu ngulat klatkat, nampah siap padidi, laut ngulah manut tetandingan banten paneduhan désti.
Tengah lemeng dinginé ngliput. Pekak Sobrat enu iteh manjahang banten. Sisi kaja masi selem maaled baan don sénté bang, mawadah klatkat tiing gading, marajah Taya kaapit baan api, mabé siap selem mapanggang masibak uli tundun, muah raka-raka sakewenang; sisi kelod nasi barak maaled baan don temen, wadah muah rajah tunggal, mabé siap biing mapanggang masibak uli tundun, raka-raka sakewenang; maduluran segehan barak maaled baan don temen, mabé atu saunduh, mentah rateng, getih abungbung mentah, mesi rumbah, raka-raka sakewenang; sisi kauh nasi kuning maaled busung nyuh gading, klatkat muah rajah tunggal, mabé siap putih siungan mapanggang masibak uli di tundun, basangné kaselimbedang di awak siapé, raka-raka sakewenang; sisi kangin nasi putih maaled baan don tunjung putih tekaning bungannyané, mawadah klatkat tiing gading marajah Bajra Danda, mabé siap putih mulus mapanggang masibak uli tundun, raka-raka sakewenang. Pangantebé maserana toya anyar saha canang jangkep tetabuhan arak berem.
Suud mabanjah, Pekak Sobrat, ngrangsuk busana balian sakti. Kamen batik lembaran, kampuh poléng brakala, udeng putih bebongkosan, mabunga pucuk waribang. Gandék pasikepan suba macadang.
Pekak Sobrat masuku tunggal, nyepukang lima mamusti, ngegep natab angkihan saha ngranasika, ngarad Sang Hyang Taya, matapakan Sang Hyang Cadusakti, nguncarang mantra Dharma Pangalah. Prajani bayunné masalin, kulitné rasa mabading, paningalanné rasa nyemprot, ukudanné rasa ngendih, panes uli di pungsed teked di paban, awakné marasa ingan, telapakan batisné sayan makelo sayan kambang.
Pekak Sobrat melesat ngambahin Tampak Garu. Kubuné katon galang maglanaran. Pekak Sobrat ngungsi désa. Jagaté rep sirep. Mara ia matolihan kangin, sagét tepukina timun tetelu ané abesik mapalasan di betén kayu jatiné. Sinah baana ngingatin. Ento kaponakané: Pan Sari, mantunné: Mén Sari, muah cucunné: Luh Sari. Mara ia makipekan kauh, tepukina timuné pagliling di betén-betén suminé. Enyud kenehné bakal ngalap laut menggel timuné ento, sakéwala pintelanga kenehné, sawiréh ia sarat bakal nyugjugin karirihanné Men Simbrig. Neked duur umahné, Pekak Sobrat ngelarang aji maya, laut matinggah di papah gedang rénténgé, matawangan papah biu gedang saba.
Mén Simbrig matajuh di balé dauh, namping semat apesel, muah slépan apesel gedé, masuluh baan sentir matatakan dulang. Mén Degur marengin ngebohin laut nuas slépan.
“Kénkén jani mbok? Payu lakar malali?”
“Endén malu Luh! Antosang buin akejep! Apang nampih malu dawuh teluné, mara sedeng melaha pesu malali. Tuni lemahné ada anak mati karuron matanem, sinah suba jaen rasan getihné cicipin.”
Endih sentiré maligedan, satmaka ngigelin gambahan ebokné Mén Simbrig tekén Mén Degur. Kuwusan anginé buka ngajakin apang énggal malali ka semané serbi namping grembengan, sawiréh ditu tongos para déstiné macanda namtamin ulangun.
“Jani kénkén suba kawisésan pakakasé, Luh?”
“Aduh! Tondén sida baan icang ngawuwuh kawisésan icangé mbok! Kéweh pesan ngalih anak bunglun buin aukud. Lénan tekén ento suba pitulas warna sida baan icang ngaturang. Anak cenik katut pungsed, anak bajang genten, anak beling pajumu, anak balu, anak katé, anak kejer, anak dimpil, jangkep suba baan icang nganggon pangenep. Jani enu icang ngantosang anak bunglon dogén buin abesik.”
“Nah! Dabdabang malu Luh! Antosang masan para déstiné nuduk tailan nemonin sasih kalima, kala ditu dumadak ada anak bunglun bakal picundangin. Apang buin engeb guminé ngencanin anak mati nadak. Buka matinné Pan Genjit. Lega pesan kenehé nepukin bangkénné blegeran.”
“Mawanan Pan Genjit mati, mula icang ané makada mbok!”
“Kénkén unduké? Dadi sida baan Luh mencanén? Kadén ia anak belog turut?”
“Icang maan dalihan dugas ia matungkas ngajak belinné ulian waris. Mapag Kajeng Kliwon nuju sandyakala, ditu icang ngalih dadalan, majalaran baan ngidih oot pesak, gumanti Pan Genjit enyak pedih tekén icang, lantas tiwakina icang aji Cambra Berag, mawanan prajani ia ngoon laut ngemasin mati.”
“Pan Gangsiuh ulung uli punyan nyuhé, dingeh icang ortané, koné Luh masih ané nglisebang?”
“Saya mbok! Kabatek baan ngliwat jengah icangé, dugas ia maan ngadep karang, kemu icang nyilih pipis, teka dadi atinné mucingin. Katuju ia nganggap upah menék nyuh, ditu tiwakang icang aji pamorot bayu madasar aji Barong Sepak, mawinan ia nglépat ulung laut ngemasin mati.”
Kesiehan anginé sayan-sayan enek. Balang jangkriké suba pada siep. Wong désané suba pada leplep. Enu Mén Simbrig tekén Mén Degur dogén ané ngedusin. Petengné sayan-sayan dingin, nanging kenehné Mén Simbrig tekén Mén Degur sayan-sayan panes, sawiréh inget tekén lelampahan ané suba-suba.
“Unduk emboké ngarepin Balian Kubon, kénkén mbok?”
“Arah! Bates ngencanin jalma aukud, ambul éngkén mirib karirihané? Mirib sida baana ngarepin yan ambul ené kawisésan emboké? Panéstian Cambra Berag, Aji Blagodoh, Suku Luhung, Karang Suhung, makejang suba nagih pacentok. Pamekasné Aji Rimrimé ané bakal anggin embok mancut uripné. Cutetné, yan tan mati prajani baan embok, elek embok dadi liak jerihin gumi.”
“Icang masih ngelah jengah marep tekén ia mbok! Dugas icang nyakitin Pan Gambar, suba tambis-tambis mati baan icang, sagét ia ané ngubadin tur nyegerang. Buin dugas sangkep di seman Tunoné, sedeng iteha icang nyacah timpal-timpalé sadelod Balé Agung, teka ia dogén ané bani ngaduk-aduk, mawinan makejang pablesat malaib. Aget inget icang nyemak ental panyacahé, yan tusing kéto méh-méhan makejang tawanga liak-liaké sadelod Balé Agung. Jani jalan kembulin, apang taén micundangin balian sakti.”
“Nah! Antosang buin apeteng dogén!”
“Sakéwala ané ngawinang kobet keneh icangé, mnok! Apa ané bakal anggon patanggeh, pradéné ia maan ngungkulin, ngawinang déwéké katandes? Lén tekén ané malu. Dugasé enu dadi anggon pasilih. Sandang pesan liu ngalih somah, apang ada anggon aturan di nujuné kalah masiat. Jani, sasukat awigé magentos, asing-asing ané kalah patut ngemasin, sakéwala dadi matanggeh.”
“Arah! Embok tusing lila nulad liak pangetengan. Takut ngemasin mati. Makemulan baan duegé ngalih patanggeh. Buka pajalanné Mé Ramias. Dugas ia kalah nglawan Mangku Jedeg, ia maan matanggeh apang pragat kurinné, awinan kayang jani kuriné nungkak. Buin ada matanggeh apang seger malu batisné, awinan kayang jani berung tibanan. Cutetné, depang suba embok mati, pradéné embok ané kalah. Apa buin bates ngarepin I Sobrat.”
Pekak Sobrat ngelarang sesirep Kebo Komalané. Di subané ia mauab, rasa matingtingan balé dauhné Mén Simbrig, kena ampehan angin sesirepné Pekak Sobrat.
“Dadi kéné kiap matan emboké Luh!”
“Aduh! Icang masi kiap pesan mbok!”
Pamuputné pajlimpang Mén Simbrig tekén Mén Degur pules tusing ngitungang bencanané suba paek. Pekak Sobrat napak tanah laut menékan ka balé dauh. Batisné tengawan matumbu di tendasné Mén Simbrig. Batisné tengébot matumbu di tendasné Mén Degur. Pekak Sobrat ngebur entalné Mén Simbrig di langgatan ané mulu kaja.
“Béh! Kéné aéng gegelarané Mén Simbrig. Beneh suba rep guminé baana. Nah! Ené apa ental alengkat embuh. Sinah suba ené ental tenget.”
Pekak Sobrat ngebitin entalé ento, sagét misi unduk bebai. Bebai Anggapati ngaé sakit pati suduk-sudukan di basang, bebai Mrajapati ngaé sakit buduh manebek-nebek, bebai Cili Mareka ngaé sakit buduh mangigel, bebai Cili Gandru ngaé sakit buduh maguyang, bebai Sutra Nirun ngaé sakit dekah cekehan, bebai Bongol ngaé sakit buduh meneng monoh. Sedeng iteha Pekak Sobrat mamaca ental, sagét telapakan batisné marasa panes.
“Bah! Ené mirib suba galah lemah.”
Pekak Sobrat malesat nglintangin désa ngungsi pajenekanné di kubu. Munyin kedisé sayan-sayan ramé, siapé pada makruyuk. Langité kangin suba barak, tur tanahé sayan-sayan galang. Kayu-kayuné ngrembun buka mabalih kénkén bakal panadin guminé jani. Bun-bunan milu magandong buka sarat apang bareng nawang pakibeh idupé di gumi. Tekaning padang-padangé nuléngék nagih nyujuh langit apang taén ngungkulin kedis geruda ané kasub mawisésa di guminé. Mula kéto keneh manusané pradé kaulurin.
Enu ruput Pan Sari suba makedas-kedas jumahné. Nyapuin balé nyalinin langsé, ngebatang tikeh anyar. Sawiréh karasa baana sinah suba dinané jani bapanné di nyama bakal pegat. Suba endag surya laut ia ngengésan nyuh. Kanti tengai ia sepud magarapan pedidi. Mén Sari enu nungkulin pianakné, Luh Sari, uli ibi tusing enyak bangun kabatek baan sebetné bakal katinggalin pekak. Suba liwat tajeg surya Pan Santep teka ngaba blakas.
“Ampurang bli mara teka, Pan Niluh!”
“Kéné suba lacuré bli! Ngelah rerama buin aukud, tusing pesan dadi pilegang kenehné. Suba lantas benyah buka jani, tusing suba ada lénan tekén icang ané nampedin.”
“Eda endén bas sanget sebet, Pan Niluh! Buka matejené, kalah menangé kondé karuan. Jalan malu metoh, dilacuré kalah padum déwéké, eda takut nandang berat, tindih tekén rerama, apa buin ngencanin rerama buin adiri.”
“Beneh saja buka raos bliné! Sakéwala enu masih icang makita sebet. Sawiréh sarat pesan kenehné Mén Simbrig bakal ngepet patin bapan icangé. Tuni nuju tajeg surya, dugasé icang ngalap busung, tepukin icang Mén Simbrig ningkang duur palungané, makamen teked duur entud, ebokné magambahan masepak telu, mambuh baan abu pepetan ketan. Sinah suba ia ngeréhang karirihanné. Ento awanan icang ngéncolang ngalih reramon, ron, busung, nyuh, slépan. Sawiréh karasa suba bapan icangé bakal mati.”
“Maan, jani bates kénkén paitungané?”
“Tulungin icang nyepeg tiingé. Buin mani disubané ada kulkul nungkak, apang tusing kéweh banjaré buin nyepeg tiing. Ané cenik-cenik anggon panegenan tekén sanan bakal anggon mapag bangkén bapan icangé, apang tusing kanti garang semut bangkénné di kubu. Eda engsap ngulat klangsah duang bidang, bakal anggon ngintip di nuju ramé siaté, apang tusing kena tamplikan.”
Pan Sari tekén Pan Santep ngénggalang ka teba nyepeg tiing. Makadadua ngangsehang magarapan, ngaé panegenan, muah ngulat klangsah kanti surup surya.
“Depang suba bli dini bareng ngantosang, Pan Niluh! Nyalah buin bli mulih. Jani suba peteng, buin akejep dogén suba tengah lemeng.”
Pan Sari masriak kenehné, sawiréh ada ajaka negen pameraté. Tuah mula kéto tingkah anaké makekanténan. Aget bareng puponin, lacur bareng tangkepin.
“Nah! Yan kéto keneh bliné, lautang suba dini bli malu madaar, apa ya sida baan icang, kéto kanggoang daar!”
Di subané suud masan nunas, Pan Sari tekén Pan Santep negak ngungun di ambénné, ngantosang dawuh telu. Buka gaé rasa petengé nemonin panglong. Peteng guminé buka peteng kenehné Pan Sari. Di subané napak dawuh telu, Pan Sari muah Pan Santep nabdabang bakal ngintip siaté. Makadadua negen panegenan sambilanga nadtad klangsah, ngungsi tegal ambengané ba delod. Sawiréh uli ditu katon tingglas kubuné kaiterin baan pagehan.
Pekak Sobrat enu mataki-taki di kubunné ngelarang kawisésan. Sabuk Pangraksajiwané suba kalibedang di awakné, gelang pagehtuwuhé suba malingkeh di lima batis-kiwa tengen, badong Pangentegbayuné suba maseetan di baongné, bungkung Pamunahsaranané suba mapelintir di jerijinné makaduang anéh. Jani Pekak Sobrat nyemak basé Temuros laut kapakpak uli di muncuk, sambilanga natab angkihan ia ngelarang Pangégér Bayu Pramana.
Uli kelod kauh teka Mén Degur mebeh ngelarang kawisésan Bajra Geni. Pekak Sobrat nangkepin baan kawisésan Banaspati. Mén Degur nujah Pekak Sobrat baan kawisésan Aji Gala. Pekak Sobrat sebet makelid nganggon kawisésan Jagul Putih. Sawiréh katrejak awanan Pekak Sobrat makelid ka bucu kaja kauh. Mén Degur nguber baan gagelaran Geni Ludra. Aget Pekak Sobrat sengeh laut nangkepin nganggon kawisésan Lokanatha. Mén Degur ketes ka bucu kelod kangin. Lambungné marasa sakit. Mawanan Mén Degur ngénggalang bangun laut ngelarang pandéstian Karang Suhung. I Pekak Sobrat ngelarang Ludra Murti. Mén Degur angkod-angkod ngamenékang laut katujah baan Pancer Bhuwana. Pamuputné enyag awakné Mén Degur.
Pan Sari tekén Pan Santep ngaton endihé masawang pelung teka uli kelod kauh. Neked duur kubuné malejeg andusé ngliput. Masruét apiné kabucu kelod kangin. Endihé masawang pelung ngedénang. Pesu endih masawang barak laut nujah endihé masawang pelung. Endihé macepuk buka lulu matunjel katiwakin lengis. Pamuputné sempiar endihé mabrarakan.
Mén Simbrig teka uli kelod mebeh ngelarang kawisésan Naga Kuning. Pekak Sobrat kaungseng menengin lambung. Sawiréh suba sayaga Pekak Sobrat ngénggalang ngregepang kawisésan Siwa Geni. Mawinan Mén Simbrig jengah buin ngelarang kawisésan Naga Api. Pekak Sobrat nangkepin baan kawisésan Bojog Putih. Mawanan Pekak Sobrat kéweh nangkepin laut ngelarang kawisésan Tangting Mas. Mén Simbrig ngengsehang negul Pekak Sobrat baan kawisésan Emas Gading. Pekak Sobrat magutin baan gegelaran Sapuh Jagat. Mawanan tekek pangejukanné Mén Simbrig ngalawan Pekak Sobrat. Saling pantigang, saling uyeng, saling cekuk. Mén Simbrig ngeséhin baan Pudak Sategal. Pekak Sobrat mapas aji Waringin Pitu. Mawanan buka lait pacepuken Mén Simbrig ngajak Pekak Sobrat. Awakné ngetor tur angkihanné pada angseg-angseg. Sawiréh makelo ngelarang kawisésan, mawanan pada enduk bayuné.
Pamurtian Mén Simbrig sayan-sayan enduh. Pekak Sobrat sayan-sayan purna. Uli magoba aéng Mén Simbrig magoba ka jati mula. Pekak Sobrat kangen ngatonang Mén Simbrig tusing nyidaang makiba. Awanan limanné sayan-sayan enduk. Pekak Sobrat nelektekang matanné Mén Simbrig sayan-sayan layu. Buka entik-entikan tusing taén masiam. Mén Simbrig kapingon ngatonang sebengné Pekak Sobrat galak manis. Tan karasa Mén Simbrig ngusapin jagutné Pekak Sobrat.
“Bli! Uli malu tiang ngajap-ajap ragan bliné. Mara jani tiang prasida matemu ngajak bli.”
“Luh! Keneh bli tusing nyidaang palas ngajak Luh. Mawanan kayang jani bli tusing ngalih somah, sawiréh tusing sida baan bli ngengsapin ragan Luhé.”
“Bli! Mawanan tiang makurenan ka gumin bliné, tur masomah ngajak pisagan bliné, ané ajap tiang tusing ada lénan tekén ragan bliné, apang nyidaang sadina-dina mapangguh ngajak bli.”
“Luh! Mirib tuah mula kéné jalaran bli bakal matemu ngajak Luh. Yéning Luh enyak ngidepang mamunyi, jalan jumunin matapa lacur ngajak bli.”
“Bli! Tiang inget tekén munyin bliné dugas di betén kampuaké di sisin tukadé; bli ngajakin tiang matapa lacur; tiang marasa bagia pesan bli; sawiréh tiang mula ngajap apang setata bareng ngajak bli; mawanan tiang nyerahang déwék nuutin keneh bli; disubané telu bulan, dugasé bli mragatang gaén bliné ngukir, makajatinné tiang suba misi; ento kranané tiang ngajakin bli ngantén, sakéwala bli makelid. Ento awanan tiang jengah, gumanti enyak ngantén ngajak I Darta, apang tusing karaos tiang bebinjat. Disubané tiang ngelah panak, adanin tiang I Simbrig apang enyak masaih tekén adan bliné; tur disubané I Simbrig matuwuh abulan pitung dina, ditu bapanné ngemasin mati, sawiréh mula tiang ané mragatang. Keneh tiang apang tusing ada nyantulin patemon tiangé ngajak bli. Nanging bli ngejoh tur nongos dini di kubu, mawinan tiang marasa sebet pesan. Disubané I Simbrig kelih tur nawang paukudanné makejang, ngawinang ia mamedih tur ngalahin padéwékan tiang padidi jumah. Aget ada Mén Degur ané setata ajak tiang matemu wirasa, tur kalaning buka jani suba masih pragatang bli. Pradéné jani bli buin ngalahin anaké buka tiang, adanan suba tiang mati.”
“Nah! Eda ento lantanganga, Luh! Suud Luh ngelarang aji wegig, jalan suud ngelarang kawisésan, uli jani jalan ngayah di guminé malarapan ngelarang usada, maka sarana ngulati karahajengan jagat, kelanduhan gumi, gumanti kapangguh kerta raharja, madasar piteket Sang Hyang Agama, pinaka larapana ngayah sajeroning pawangunan negara. Jani jalan Luh malukat malu!”
“Bli Madé!”
“Luh Putu!”
Pan Sari tekén Pan Santep tengkejut ngatonang endihé ilang. Mara pesan endihé enu pasliwer, macepuk, magulung-gulungan. Jani di subané maan macadeng lantas mabriak ilang. Pan Sari tekén Pan Santep ngéncolang nyagjagin ka kubu, sawiréh karasa baana bapanné suba pragat. Laut nerjak jelanan.
Gabuag!
“Bapa!”
Mén Simbrig kabilbil maserot uli pabinanné Pekak Sobrat. Makadadua nyekuh paliatné, nguntul, kenyar-kenyir buka bikulé mara suud ngamah sambel.
“Eda ené sangetanga pesan, Jer! Bapa suba patuh paitungan bakal nutugang tresnan bapané ané malu ngajak Luh Putu.”
“Nah! Aget pesan icang anggon bapa pianak. Buung icang mabalih anak ngadu kasaktén. Payu icang mabalih liak ngantén.”

*Juara I Swayembara Cerpén Bali Pésta Kesenian Bali 1996
Naanin kawedar ring Majalah Kulkul No. 1 TH. 1 Februari 1997

No comments