Sanggulan

Olih: I Gedé Putra Ariawan

Gagagmbaran I Gede Putra Ariawan

Putu Iwan Ardana, mahasiswa kampus kedokteran gigi di Dénpasar polih tugas lapangan. Ipun dados penyuluh kesehatan ka désa-désa nyalanang indik program gigi sehat. Sadurung programé majalan, Putu Iwan ngecék lokasi lan observasi lapangan apanga pedas nawang, ring dija ipun polih ayahan. Cingakina papan pangumumanné, adané sampun munggah polih tugas ring Tabanan.
“Duh!” Putu Iwan jengis. Prajani alisné pecuk, ngenehang lakar joh mapisah ngajak kurenanné di Karangasem.
“Jalani dogén Wan! Kadén biasa mapisah ngajak kurenan. Sing kanti a taun” saut timpal kampusné.
“Tusing ento masalahné. Kéweh nyelasang!”
“Kéweh?” timpalné makenyem.
 “Nak bajang kondén taén ngasanin jaen. Kondén bisa ngasanin rindu tekén kurenan!”  Saut Putu Iwan lantas magedi ngalahin timpalné padidi di kampus.
Di tengah atiné Putu Iwan makeneh, nguda jani cara kéné? Malénan san cara pidan. Sasukat ngantén lan nawang kurenanné suba misi, ia setata jejeh. Jejeh joh ngalahin. A wai gén sing matemu, jelék san kenehé. Aba buin lakara tugas keluar kota cara jani, tepuk-tepuk pianaké di tengah basang kurenanné.
Sajan munyin timpal kampusné tunian, dugasé matunangan Putu Iwan sing pati rungu tekén nak luh. Nepukin tunangan tuah nem bulan cepok nuju libur akhir semester. Makadua pada-pada mapisah tongos kuliahné. Putu Iwan kuliah kedokteran di Bali, tunanganné kuliah hukum di Jogja. Tamat kuliah, Putu Iwan mara inget tunangan. Prajani bisa nadak mesen tikét pesawat nuju Jogja. Ditu di kos, ajaka dadua lantas matemu rasa, matemu rindu, ngecap manis madu kanti engsap lemah peteng.
Kapah-kapah ané meranén, keto anaké ngorahang. Sing madaya, tunanganné makabar telat bulanan. Putu Iwan dugasé ento tusing precaya, mara ajaka USG, nak saja manik tresnané sampun tumbuh. Prajani, tunanganné sedeng kuliah ngajuang cuti. Putu Iwan ngantén ulian ngelah tanggung jawab.
“Ngudiang jejeh?” Putu Iwan matakon tekén ibané padidi. Osah kenehné ngalahin kurenanné di Karangasem. Ia rindu, dot ketemu tur ngisi basang kurenanné ané nyantung.
“Pak Doktér sampun marabian?”
“Sampun”
“Sampun madué nak alit?”
“Durung, kari di tengah basang,” saut Putu Iwan elek-elekan tekén kelian banjar  ané ajaka ngorta uli tuni. Kelian banjaré ané lakar mukak acara program gigi sehat di desa. Diastun mara makenalan, Putu Iwan marasa ngajak kelianné cara ngajak bapa padidi. Bapa ané suba ngalahin mati satondén cucuné lekad ulian kena sakit stroke.
“Dija mangkin nak istri?”
“Di Karangasem.”
“Mimih…kanggiang dumun Pak Dokter mapisah sareng rabi. Tiang sampun dumunan ngasanin. Napi malih mangkin nak istri sampun mobot, jelék san asané mapisah. Rindu tresna macampur dadi besik, tan dados sirep petengné. Inget manten sang sesuunan, nunas ica apanga sami mamargi rahayu,” kelian banjaré miribang nawang éngkén jani karasayang tekén Putu Iwan.
“Inggih, inggih.”saut Putu Iwan.
Tuni semengan makiré ka Tabanan, Putu Iwan ngingetin kurenanné apanga setata inget ngajeng nasi, buah, susu, lan vitamin. Tusing dadi ngawag-ngawag meli dedaraan ulian bayi di tengah basangé perlu nutrisi lengkap apanga perkembanganné melah. Lamun bakat petékin, kuda kadén telah pipisé anggon meliang kurenanné magenepan. Kondén lekad suba liu nelahang pipis. Aget Putu Iwan anak sugih, liu ngelah tanah lan kos-kosan di Dénpasar. Bapanné pidan dadi kepala kantor pajak propinsi lan memenné dadi hakim di kejaksaan tinggi negeri Bali.  
“Pak Dokter sampun uning carita ring désa iriki?”
“Carita napi?”
“Raksasa Sanggulan” saut kelian banjaré.
“Raksasa?”
“Inggih Pak Dokter, Raksasa Sanggulan ané demen nadah manusa!”
Putu Iwan makenyir ningehang kelian banjaré ngomongang raksasa. Raksasa Sanggulan ané  koné taén maumah di goa-goa betén abingé. Lamun bakat nyatua ané pidan-pidan, Putu Iwan tusing ja bes sanget precaya. Apa buin nyatua raksasa ané demen nadah manusa. Raksasa tuah ada di pawayangan dogén. Carita kelian banjaré lebihan serem, lebihan ngemauk, lebihan misi koné-koné dogén. Lamun bakat petékin, suba ping kuda kadén kelian banjaré nyatua misi koné-koné dogén.
 Putu Iwan maanggutan dogén, tusing juari mesuang munyi apanga kelian banjaré tusing pedih. Dingeha dogén apang satuané enggal pragat. Putu Iwan prajani inget tekén Wayan Cenk Blonk Tabanan ané taén baliha di kampus. Lalampahan wayangé ento sasai nyeritayang idup i raksasa gundulan. Raksasa ané dueg ngigel sambilanga magending-gending. Kanti sakit basangé kedék lamun mabalih wayangé  ento ulian kaliwat lucu.
Kelian banjaré nyeritayang. Dugasé pidan koné di désa Sanggulan nuju ada odalan di pura delod désa, penari Péndét ané ngaturang ayah di pura sasai ilang. Kija kadén lakuna, sabilang odalan ada dogén penari ané mabaris paling sidori ilang. Krama désané gedeg, nyén sujatiné ané ngelah gaéné? Krama désané lantas ngatur siasat, satondén ngigel makejang penariné bekelina baas a gembel anggona panginget.
Sagétan saja, penariné buin a besik ilang. Tepukina baasé sambrag di jaba pura nuju goa di betén abingé. Aliha kemu, krama désa makesiab sagétan ada raksasa gundulan ané sedeng nadah manusa. Makejang penariné suba amaha tekén raksasané. Krama desané pedih, dot ngematiang i raksasa nanging tusing nyidang. Raksasané kaliwat sakti kebal senjata.
I Raksasa ngorahang, lamun dot ngematian ibané énggalang alihan carang timbul. Krama désané ané pedih prajani nyemak carang timbul. I raksasa lantas kamatian. Satondén mati, raksasané mabesan, lamun ada krama désané ngajeng buah timbul, désané lakar kena wabah penyakit.
 “Wénten lucu?” kéto patakon kelian banjaré ulian nepukin Pak Dokteré kenyem-kenyem dogén uli tuni.
“Hé… Tiang inget tekén Wayan Cenk Blonk!” saut Putu Iwan.
“Béh, pasti tusing guguna munyin tiangé. Lamun Bapak tusing precaya, tegarang  takénin sametoné sami di Tabanan, pasti uning carita niki. Ulian i Raksasa, krama désa Sanggulan sampun kapastu nénten dados ngajeng timbul. Lakar ngundang sengkala. Uning punyan timbul?”
“Uning! Di désa tiangé, ring Banjar Timbul Karangasem akéh wénten punyan timbul. Lamun tiang dados ngajeng timbul?” Putu Iwan matakon ulian marasa uli pidan sasai ngajeng jukut timbul.
“Oh… dados, dados!” saut kelian banjaré.

***
Sing marasa, suba a minggu Putu Iwan nyalanang tugas di Sanggulan. Putu Iwan sesai ngemang peyuluhan ka sekolah-sekolah dasar, ngajahin cerik-ceriké cara nyikat gigi ané beneh. Ngingetin krama désané apanga setata eling tekén kebersihan gigi. Lamun sakit gigi, bisa gedé gaéné nyanan. Lamun dadi pilih, adénan suba sakit ati ketimbang sakit gigi. Kéto sasai anaké ngorahang.
Lamun kenehang, program  kampus ané sedeng kalaksanayang jani ngaénang Putu Iwan liang lan sebet. Liangé ulian nyidang ngayah di masyarakat. Sebeté ulian mapisah ngajak kurenané di Karangasem. Mara a minggu mapisah asané cara a tahun. Petengé sing nyak tis sirepé, sing makita madaar sing makita ngudiang. Lamun mekelo dini, Putu Iwan bisa mati makeneh. Ngenehang kurenanné beling di Karangasem. Apa buin puan peteng, kurenané maan nelpon lan ngemang kabar sasai ngipi ané jelék-jelék.
“Kriiiiiiiiiiiiiiiing,” Putu Iwan makesiab, jam satu peteng telponé mamunyi. Sagétan i meme di Karangasem ané nelpon. Angkata telponé, dingeha i meme suba ngeling sengi-sengi.
“Ada apa né!”
“Énggalin mulih…, mulih! Énggalin mulih!” saut i mémé.
Jam satu peteng Putu Iwan ka Karangasem. Ngliwatin bay pass Soekarno nuju Denpasar, lantas nganginan nuju Bay Pass Ida Bagus Mantra. Mobilné malaib gencang cara angin, kanti sing marasa nomplok ujan bales di Candidasa. Kenehné macampur maadukan, dot énggal-énggal mulih. Ada apa tekén kurenanné di Karangasem.
Neked jumah tepukina anaké ramé. Putu Iwan makesib nepukin kurenané suba lemet liu anaké ngisi. I meme ngeling sengi-sengi. Buin kejepné ada pamangku désa, lantas mabanten tur ngaturang siap selem lan segehan poleng di bucu kaja kauh umahé.
Putu Iwan lantas ngelut kurenanné.
 “Busan jam roras peteng, kurenan Putuné makraik ulian nepukin anak gundulan, basangné gede, gigi rangap, macelep ka tengah kamar!”saut i mémé.
Putu Iwan makesiab ningehang tutur méméné. Prajani ia inget tekén raksasa gundulan ané taén kaceritayang kelian désa Sanggulan. Raksasa ané demen ngejuk manusa lantas amaha.
“Anak gundulan ento koné ngénggalang malaib kemu!” I Mémé nujuhang punyan timbul gedé ané mentik di selat pagehan bucun umahé. (*)


avatarI Gedé Putra Ariawan
Embas ring Désa Banjar Anyar Kediri, Tabanan, tanggal 16 Juni 1988. Kakawiannyané sané marupa satua cutet, opini bawak, artikel lan puisi kamuat ring Bali Orti (Bali Post), Média Swari (Pos Bali), Majalah Éksprési, lan Majalah Satua. Dané sampun ngamedalang cakepan marupa pupulan satua cutet sané mamurda “Ngurug Pasih” warsa 2014 lan ngamolihang hadiah Sastra Rancagé 2015.

No comments