Lawat-lawat; Sastra Jalan Mula

Olih: IGA Darma Putra

IGA Dharma Putra

Sastra kocap pateh sakadi anaké nedeng mamula padi. Sastra sané kadi asapunika kawastanin sastra jalan mula. Yéning wénten anak mamula padi, pajalané wantah ngori-ngoriang. Lima kebot makta bulih, sané kenawan ngepih saha nyelekang ring tanahé. Batisé sadah ningkang kidik, anggén sepat genah bulihé sané jagi tanem. Yéning anaké sampun biasa mamula, pamulané ngalangenin pisan, nénten madaging léngkang-léngkong, jeg leser!
Majalan ngori-ngoriang pateh sakadi nginget-ingetang sané sampun liwat. Sané liwat wantah kala utawi galah, méweh pisan malih rereh. Manawi mapikayun ngarereh sané sampun liwat, irika genahné ring idhep. Sakéwanten nénten sami mrasidayang karereh olih idhepé, santukan sampun engsap, sampun lali. Melali wantah ngengsapang sané tiosan. Yéning wénten anak mamula pajalané ngori-ngoriang, bulihé sané sampun kapula wénten diarepé. Tunduné bungkut kadi nuding sané wénten di duri. Mangkin embas pitakén, sané mawasta duri punika sané engken? Bulihe sané sampun kapula, napi tunduni sané nuding?
Indik sastra mamula, wénten kepitan satua indik Sang Arunika sané kapanganikayang matetanduran olih Bhagawan Domya. Kocap manut baos satua punika, sadurung Sang Arunika kapicayang Dharmasastra, kaping riin mangda ngalintangin panuréksan ida nabé Bhagawan Domya. Sampun pariné katandur, nadaksara wénten sabeh, saha ngemasin cariké embid. Irika Sang Arunika mautsaha mangda nénten rusak tetanduran idané. Sakéwanten méweh mecikang sané sampun embid, napi malih sabehé kantun masriok, ngemasin toyané maliah. Irika raris Sang Arunika, ngempel toyané antuk anggan idané. Kacingak indiké punika, olih Bhagawan Domya. Santukan Sang Arunika sampun lintang ring panuréksané, Bhagawan Domya mapaica waranugraha. Panugrahan idané wantah manggih kasukan, siddhimantra miwah wak bajra. Satios punika, Sang Arunika taler magentos aran dados Sang Addyayatu.
Ring satua punika, sinah pisan indik paletan panuréksan Ida Bhagawan Domya ring sang Arunika. Sadurung polih dharmasastra, patut uning ida ring sastra jalan mula. Patut taler ida uning ring kautaman carik linggih Bhatari Sri. Undagan margin jagaté wantah kapatutang mangda entasin. Yéning nénten mrasidayang nuluh margi sepi, kocap dados nuluh margi sané ramya. Sakewanten kadulurin antuk tiaga, nénten dados kadropon.
Tiaga ring déwék sampun marasa bisa. Pecaknyané kabisané dados margi ngaruruh margi sané becik. Kabisané taler dados lantaran manggihin margi rengka. Napi sané kabaosang ruang musuhin, punika kocap sané dados panganggé. Bilih-bilih marasa ring déwéké wikan, punika sandang tiaganin. Kénten manut baos geguritan Sucita Subuddhi, sané maosang mangda setata tiaga ring kawikanan. Bilih-bilih wikane sane kasaputin antuk indriya. Santukan sané mawasta wikan wantah kabisané magawé galir, ngawéntenang miwah ngicalang. Sané wénten miwah ical wantah hala hayu miwah suka duka. Punika kapatut kauningin ring sang wikan. Akéh yéning aturang bebaosan sané wénten ring geguritan inucap.
Bebaosan kadi asapunika wantah bebaosan sastra sané sampun lumbrah. Sakéwanten kantun déwéké puniki katunan ring dagingnyané. Setata kategul antuk rasa marasa bisa. Kabisané tuah kanggén ngangkabin ruang. Kadi ngigelang barong somi. Déréng neked pajalané ring tetujon, marasa bisané ngawinang sadah tampek tetujoné. Nénten uningin tetujoné sayan-sayan ngedohang. Manawi nénten kalugra jagi ngalungsur manggihin tetujon. Napi tetujone punika sajawaning kasukan ring jagaté puniki. Kasukané sané nénten kaulurin, jerih indriyané negul antuk benang-benang sutra sané alus. Manahin benangé panganggé bungah, kancit déwéké sampun tegul baan kamelahan. Sapunapiang mangkin? Rasa-rasané becikang malajahin pamula-mulan, malajahin unteng padi sané jelih puyung. (*)


IGA Darma Putra
embas lan magenah ring Bangli. Kakawiannyané kawedar ring makudang-kudang média, minakadi Bali Post, Pos Bali, Tatkala.co, Suara Saking Bali, miwah sané lianan.

No comments