1965

Olih: IDK Raka Kusuma

Sumber Gagambaran; lenteradiatasbukit.blogspot.com

Peteng dugasé ento. Tiang glayah-glayah di balé meténé. Di ampiké dingeh tiang mémé matutur-tuturan ajak i bapa. Miribang mémé, kéto masi bapa, ngadén tiang suba masaré. Wiréh kori meténé unebang tiang tur tales tiang aji kayu.
“Man, payu nyai suud dadi krama Gerwani?”
“Buung Bli.”
“Sangkal buung?”
“Di Gerwani, suba kisinan amun pangacep tiangé uli dugasé tiang nu bajang.”
“Apa pangacep nyainé?”
“Suba apa kondén tiang ngorahin Bli.”
“Kondén.”
“Sajaan ya?”
“Ngudiang bli nguluk-uluk?”
“Dadi ketua ranting.”
“Kéto suba nyai. Aget bli kondén nekedang raos nyainé i telun tekén ketua Gerakan Wanita Marhaénisé.”
“Raos tiangé ané encén?”
“Raos nyainé ngorahang suud dadi krama Gerwani tur lakar dadi krama Gerakan Wanita Marhaénis.”
Mémé sing nyautin raosné i bapa totonan. Takeh tiang mémé bengong. Takeh tiang i bapa masi bengong. Tiang bani nakeh kakéto, wiréh sesai tepukin tiang. Yén mémé ajak bapa matutur-tuturan laut singsal raosé, kapragatang baan bengong.
Tondén taén tiang nepukin mémé lan bapa matungkas gedé. Diastun mémé lan bapa mabinaan parté. Mémé dadi krama Gerwani ané mabesikan ajak PKI-né. Bapa dadi pamucuk PNI. Tiang suba masekolah di SMP kelas dua dugasé ento. Ento krana tiang nawang kawéntenan mémé lan bapané maparté.
Taén tepukin tiang mémé ajak bapa matungkas. Nanging sing ngranaang kanti magedegan. Pitungkas mémé lan bapané ento, dugasé tiang mara menék kelas dua SMP. Mémé ngidih tekén i bapa apang tiang dadi karma IPPI. I bapa tusing maang. I bapa ngidih apang tiang dadi krama GSNI, mémé sing cumpu. Dugas pitungkasé majadengan, mémé lan bapa sibarengan nolih tiang ané bengong mabalih.
“Man, apang sing dadi tungkas gedé, lan serahang tekén panaké, kija ja kitané,” i bapa ngamalunin ngraos. Mémé ngunjal angkihan. Suud makenyem, masaut.
“Tiang cumpu kapining pangidih Bliné busan.”
Laut selagenti mémé lan i bapa mapangidih. Sarwi ningehang raos méméné, kéto masi raosné i bapa, tiang makeneh. Yén prajani ngisinin sinalih tunggil pangidihé, sinah lakar ada ané sebet. Buina marasa sing bakat tuutin. Yén uli dija kadén tekané, prajani pesu dayan tiangé. Dayan tiangé ento dadiang tiang raos,
“Mémé, Bapa, baang tiang ngidih témpo.”
“Kudang lemeng Gedé ngidih tempo?”
Sibarengan mémé lan bapa nakonin tiang.
“Buin telun tiang lakar ngorahang putusan tiangé.”
Sibarengan mémé lan bapa nyautin aji anggutan.
Buin maniné, tiang ngidih tetimbang tekén timpal-timpal tiangé di sekolahan. Makejang ngorahin tiang dadi krama GSNI.
“Ngudiang kéto?” tiang matakon.
Pasaut ané tampi tiang patuh.
“Di sekolahané dini, makebedog timpal-timpalé dadi krama GSNI. Indayang séksék gorék, yén ada krama IPPI, getep kopingé anéh.”
Mémé sing sebet dugasé tiang ngorahang dadi krama GSNI. I bapa nampénin biasa-biasa dogén.
Sekaté ento, kapah tiang kacunduk ajak mémé lan bapa uli semengan kanti sanja. Ané ngranayang, tiang ijek di GSNI. Mémé ijek di Gerwani. I bapa ijek ngurus PNI. Apa buin dugasé ento warsa 1965. Warsa nedeng giranga anaké maparté.
Bulan Oktober 1965, tiang ningeh gatra. PKI-né ngadaang kudéta di Jakarta. Ortané mabiayuhan dini-ditu. Nu bulan Oktoberé 1965. Tiang ningeh kepiran orta, koné PKI-né lakar maganyang. Kéto masi organisasi ané mabesikan ajak PKI-né. Ditu tiang ngorahin. I bapa mendep. Suud ngorahin, keneh tiangé nakonang unduk méméné. Nanging tiang sing bani mesuang.
Aminggu suba liwat. Kepiran ortané nu marupa kepiran. Tan péndah kepiran angin ngusirsir sig don-donané. Kapin kéto, dingeh tiang, taén i bapa ngorahin apang i mémé magingsir ka Sasak. Ka umah palekadan méméné. Sakéwala mémé sing nyak. Dingeh tiang mémé masaut. “Da Bli ngugu raos ané kondén karuan beneh. Yén saja kéto, yén saja PKI-né miwah organisasi ané mabesikan lakar ganyanga, tiang ajak timpal-timpal tiangé méh suba majemak.”
Yén tanggal kuda kadén dugasé ento. Tan pasangkan ada anak teka. Ajaka dadua. Ngalih i bapa. Sing tawang, apa kadén orahanga. Wiréh kisi-kisi. Satondén magedi, maka dadua nyerahang kertas putih.
Petengné, i bapa pesu. Ngorahang rapat parté.
Buin puan tengainé, mulih uli sekolahan, dapetang tiang i bapa bengong di balé dauh. Masadah di adegané. Muané seming lémlém. Sig arepné, tingalin tiang nglétak kertas barak. Nyeh sakit jantungné ngentah, i bapa takonin tiang.
“Pa, gelem bapané ngentah?”
I bapa sing masaut.
“Pa, suba naar ubad?”
I bapa mendep.
Mara lakar ngraos buin, i bapa adéng-adéng nyambat mémé.
“Kenapa i mémé, Pa. Kadén dugasé tiang ajak bapa pesu i mémé enu nyakan?”
I bapa nyemak kertas di arepné. Suud nyerahin tiang, i bapa magégas bangun. Di subané majujuk, magégas majalan ka luanan.
Paca tiang tulisan sig kertasé: Istri Anda kami amankan.
Pangawit, tiang ngadén mémé mati matumpas. Kéto masi i bapa. Ento awanan, tiang ajak i bapa paling patitakon. Nakonang dija ragan méméné kapragatang. Sakéwala, buin nem bulané, timpalné i bapa teka. Sawiréh orahina meliang roko, tiang sing nawang apa kadén tuturanga.
Petengé ento i bapa ngaukin tiang. Tondén beneh negak, i bapa ngorahang: mémé slametang tentera tur ajaka ka Jawa. Tiang sing bani matakon, ngudiang mémé nyak. I bapa masi sing ngorahin. Ané pedas dingeh tiang, i bapa ngraos, “Uli jani, suud Gedé nyambat mémén gedéné di arep bapané.”
Kanti jani Mé, kanti suba petang dasa tiban liwat, tiang nyeh nyambat mémé di arepné i bapa. Yadiastun di keneh.

Amlanagantun, 2007


IDK Raka Kusuma
embas ring Getakan, Klungkung, 21 Novémber 1957. Dané nyurat makudang-kudang puisi mabasa Bali, satua bawak, esai basa Bali, miwah novélét mabasa Bali. Lianan ring punika, dané taler nyurat puisi, cerpén, lan ésai mabasa Indonésia. Kakawian-kakawian danéné sané mabasa Bali kawedar ring Bali Orti (Bali Post), Médiaswari (Pos Bali), Bali Aga, Jurnal Kawi, miwah Canang Sari. Lan kakawian dané sané mabasa Indonésia kawedar ring Bali Post, Nusa Tenggara, Karya Bakti, Warta Bali, Nafiri, Warta Hindu Dharma, Minggu Pagi, Kedaulatan Rakyat, Mimbar Indonésia, Suara Nusa, Pikiran Rakyat, Suara Karya, Sinar Harapan, Berita Buana, Républika, Singgalang, Analisa, Cak, Kolong, miwah Romansa.Ring warsa 2002 dané ngamolihang Sastra Rancagé antuk baktin ipun ring pangembangan sastra Bali malarapan antuk Majalah Buratwangi lan taler 2011 antuk kakawiannyané sane mamurda “Sang Lelana”. Ngamolihang Penghargaan Widya Pataka saking Gubernur Bali warsa 2012 antuk cakepané sané mamurda “Bégal”. Sareng pangawi saking Karangasem dané ngwangun sanggar sané mawasta Sanggar Buratwangi, lan dané taler dados silih sinunggil pangremba ring sanggaré punika.

No comments